acompañamento

O acompañamento non debe ser algo frío, instrumental, pragmático, sen incidencia profunda na vida das persoas.

Desde unha visión integral da persoa, teremos a conciencia clara de que o acompañamento implica que o acompañado descubra as súas necesidades, atenda as necesidades alleas e atope un sentido á súa dor.

Como a persoa é irrepetible non hai receitas. Antes de dar calquera paso ou facer unha suxestión ou lanzar preguntas socráticas, a persoa ha de ser escoitada e valorada na súa irrepetibilidade.

A persoa acompañada gañará progresivamente en conciencia de si, da súa circunstancia, das súas relacións…pasará de estar durmido a estar esperto, a descubrir a súa cifra no cosmos, o seu lugar, a súa chamada, a súa identidade…

O obxectivo é promover a liberdade da persoa, é dicir, a súa responsabilidade. Non se trata de arranxarlle un problema a quen se acompaña senón axudarlle a facerse cargo da súa vida. Cada sesión ha de acabar en propostas de acción, pois só a acción cambia as cousas e mostra á persoa que a súa vida está nas súas mans. A acción, ademais, permite que a persoa vaia configurándose, vaia adquirindo a súa propia figura, optando entre posibilidades.

Por último, que a persoa se pertenza mostra a súa radical dignidade, que nunca pode ser medio para outra cousa, que non pode ser manipulada, tratada como cousa, como caso, como número…

O autor das liñas anteriores, Xosé Manuel Domínguez Prieto, impartirá o vindeiro luns 21 de setembro ás 16 h un seminario en liña (por zoom) titulado “El arte de acompañar: un reto en estos tiempos”.

Sempre me chamou a atención que nos aeroportos e estacións de ferrocarril haxa unha tan nutrida oferta dos chamados “libros de autoaxuda”. Aínda máis me pasma, cando paseo por certas librarías grandes en calquera parte do mundo, que a sección dos libros de autoaxuda sexa máis ampla que as de libros de filosofía, arte ou poesía, e case tan amplas como as de psicoloxía. E o que me asombra non é tanto a demanda destes libros senón o propio cualificativo de “autoaxuda”, porque me parece fraudulento.

Creo que a pretensión de autoaxuda é contraditoria por tres razóns:

A primeira razón é meramente semántica: o verbo axudar implica, cando menos, a dúas persoas: unha que axuda e outra que é axudada. Axudar é sempre axudar-a. Ninguén sae dun pozo tirando da súa propia melena (ou coleta, como no caso do Barón de Münchhausen).

En segundo lugar, o ser humano é esencialmente comunitario. E este ser comunitario vai moito máis alá do ser-con outros. Somos con outros, existimos con outros, pero sobre todo, existimos desde outros e para outros. E isto supón que nos apoiaron, impulsaron, sosteron, educaron, coidaron… axudaron. E que, ao chegar á madurez, somos nós os que axudamos, apoiamos, impulsamos, sostemos, educamos e coidamos a outros (todo aquilo ao que se refire o termo grego therapeuo, de onde vén “terapeuta”). Constituímonos, pois, sendo axudados e axudando a outros.

E, en terceiro lugar, porque o mesmo libro chamado de autoaxuda está escrito por unha persoa distinta ao axudado. É dicir, a súa mesma esencia é falaz: trátase de que alguén, sen dúbida con boa intención e, posiblemente tamén barruntando un beneficio económico, escribe un libro para dicir a outros como ser feliz, como afrontar os seus problemas ou como conseguir éxito. Por tanto, até un libro de “autoaxuda” é un libro de “heteroaxuda”: trátase de alguén que di a outro como mellorar un aspecto da súa vida. Por tanto, non é de autoaxuda. Para ser de autoaxuda tería que escribilo e lelo un mesmo.

Pero, ademais, os libros de autoaxuda caen nun erro esencial: pretender que hai receitas máxicas, fórmulas maxistrais, conselliños universais, á hora de afrontar a vida. O que lle serviu a el para ter éxito non é o que lle pode servir a outros, porque cada un está nunha circunstancia distinta. Só nun sentido o libro de autoaxuda éo literalmente: se ten éxito, é unha autoaxuda económica para quen o escribe e publica. Pero nada máis.

En realidade, a auténtica axuda ocorre no acompañamento. Mesmo é en acompañamento onde un mesmo pode pór en marcha o mellor de si, pero sempre desde outro. Xusto a esta tarefa dedicámonos os profesionais do Centro de Orientación Familiar diocesano de Lugo e de toda España: ao acompañamento persoal, a facer xuntos un camiño que permitirá crecer a acompañado e acompañante.

Xosé Manuel Domínguez Prieto

COF Diocesano de Lugo

[Artículo en castellano]

Sen dúbida resultaralles rechamante saber que tralo 90% dos malos resultados académicos dos alumnos non se atopan dificultades intelectuais senón emocionais. E tralo 95% do fracasos matrimoniais non se atopan problemas de incompatibilidade, infidelidades, senón que son manifestacións de feridas emocionais anteriores nunca resoltas. As nosas feridas emocionais e interiores, que proceden de non ser queridos, aceptados ou valorados, de que non se cubriron as nosas necesidades interiores, son a causa da maior parte dos problemas da vida adulta (laborais, de parella, de convivencia, sufrimentos persoais).

Somos feridos cando se produciu unha agresión ou unha carencia respecto da necesidade máis profunda que temos: a necesidade de amor. Necesitabamos de pai, nai, irmáns, profesores, amigos, amor, atención, respecto, agarimo, pero nalgunha ocasión recibimos desatención, burla, agresión, desprezo, acusación… Isto é o que produce a ferida.

Profesores, psicólogos, médicos, terapeutas, pais, nais e toda persoa que fai acompañamento a outras persoas, atopa unha situación á que ha de dar resposta: as feridas interiores.

Dado que, en realidade, a saúde non é un concepto meramente biolóxico nin psíquico, quen acompaña a outros ha de saber como afrontar as feridas persoais do outro.

Igual que facemos cursiños de “primeiros auxilios” para saber como afrontar feridas físicas, resulta imprescindible que fagamos algún tipo de formación en “primeiros auxilios interiores”, que nos permitan axudar ás persoas á súa recuperación e restablecemento integral da persoa.

Para a sanación afectiva das nosas feridas é necesario levar a cabo previamente un exercicio de fortalecemento, de coidado dun mesmo. Afrontar feridas é un traballo duro, polo que é necesario previamente lograr unha certa fortaleza acode que permita afrontar sufrimentos e reconstruír a vida. Unha parte importante do curar consiste en coidar. Un xeito de curarse consiste en coidarse.

Por iso, este “cursiño de primeiros auxilios interiores” debería mostrarnos como coidarnos nós mesmos e como favorecer o autocuidado, como recuperar o amor a un mesmo, como sanar as relacións cun mesmo e cos demais e como lograr fortalecernos abondo como para poder ver nos problemas oportunidades para crecer.

E isto, que nos vén ben a todos, resulta urxente a quen polo seu traballo ou pola súa vocación dedícase ao acompañamento doutros. A maior parte das nosas reaccións inaxeitadas, dos nosos medos, compulsións e bloqueos proceden de feridas que seguen presentes, de feridas ocultas que nunca dixerimos.

Xosé Manuel Domínguez Prieto

COF Diocesano de Lugo

[Artigo en castelán]

Nota informativa: O Centro de Orientación Familiar diocesano de Lugo, en resposta a esta necesidade, organizou un cursiño teórico-práctico, o día 23 de febreiro, que leva por título “Acompañamento de feridas emocionais en educación” que terá lugar nas aulas do Seminario Diocesano de Lugo a partir das 9.15 h. [Máis información]