Ciencia

 Fai 6 anos comentábame un teólogo de prestixio e profesor universitario: “Para que quere a Igrexa unha Academia de Ciencias?, Ese non é o seu cometido!”. Eu penso que non está fóra de lugar a existencia desta Academia Pontificia das Ciencias, xa que a Igrexa debe relacionarse coa sociedade desde a seriedade, escoitando a persoas serias e científicas. Desta Academia quero resaltar que:

-Está composta por 80 membros de recoñecido prestixio e nada menos que 36 son premios Nobel en diversos campos científicos. Desde 1936 formaron parte da Academia Pontificia 71 premios Nobel. Bastantes deles recibiron o premio sendo xa membros da Academia.

Quen lembre o artigo anterior sobre o Big Bang entenderá que Georges Lemaître fose membro desde 1936 e logo presidente desta Academia do 19-03-1960 a 20-06-1966. Tamén Severo Ochoa (1905-1993), Nobel español de Medicina, foi membro dela desde 1974.

-Na academia tamén hai científicos que non son cristiáns e outros nin sequera crentes. A modo de exemplo destaco:

RITA LEVI MONTALCINI (1909-2012), italiana sefardita e agnóstica, membro da Academia desde o 24 de xuño de 1974 e que 12 anos despois (1986) recibe o Nobel de Medicina. Nunha entrevista (El País 19-04-2009) dicía: “Fun a primeira muller admitida na Academia Pontificia e tiven unha boa relación con Paulo VI e con Wojtyla, tamén con Ratzinger, aínda que menos profunda que con Paulo VI, ó que estimaba moito”. Cando en 2008 algúns docentes asinaron un escrito para que Bieito XVI non inaugurara o curso na Universidade da SAPIENZA, alguén incluína, pero ela aclarou de inmediato: “En calidade de membro da Pontificia Academia das Ciencias e da admiración que profeso cara ó Pontífice, non expresaría nunca o que se me atribúe. Estou moi lonxe de asumir unha actitude en contra de Bieito XVI”. Así se expresaba sobre o tema relixioso nunha entrevista de 2006: “Aínda declarándome laica ou mellor, agnóstica e librepensadora, envexo a quen ten fe e considérome profundamente ‘crente’ se por relixión se entende crer no ben e no comportamento ético: se non se perseguen estes principios, a vida non merece a pena ser vivida”.

STEPHEN HAWKING, nomeado membro por Xoán Paulo II en 1986, pasa por ser un recoñecido ateo. É fácil atopar fotos súas con Xoán Paulo II e con Bieito XVI en diversos medios.

MIGUEL NICOLELIS, neurocirurxián brasileiro (Sâo Paulo 1961) serio candidato ó Nobel é membro desde o 5-01-2011, a pesar de manter posturas diverxentes coa Igrexa en temas legais. É profesor de Neurociencia e director do centro de Neuroenxeñeiría da Universidade de Duke (Carolina do Norte, USA), destacado especialista e pioneiro en neuropróteses e en Parkinson.

WERNER ARBER, actual presidente da Academia desde o 20-12-2010 e membro desde 1981, suízo e protestante, foi premio Nobel de Medicina en 1978 con Hamilton, O. Smith e Daniel Nathans polas súas investigacións no campo da xenética. Profesor emérito de Microbioloxía na Universidade de Basilea. A pregunta sobre se é necesario ser crente para ser membro da Pontificia Academia, responde: “para nada, o que é necesario é ser un bo científico”.

Isto fálanos dunha Igrexa nada sectaria, moi distinta do actuar de moitos españois e dos nosos partidos políticos. Unha institución seria e profundamente aberta ó diálogo coa Ciencia e coa Sociedade de xeito responsable e continuado. Tamén hai no Vaticano unha Academia das Ciencias Sociais e outra da Cultura.

Lembremos o diálogo de Bieito XVI con J. HABERMAS da Escola de Frankfurt. Como dicía o converso cardeal Newman: “Para entrar na Igrexa, hai que quitarse o sombreiro, non a cabeza”.  Isto tamén fala da solidez das ensinanzas da Igrexa Católica.

Por iso cando un xornalista ou un profesor fala da ignorancia da Igrexa, ou en concreto da ignorancia do Papa Bieito XVI, o aconsellable sería dicir… “SEN COMENTARIOS”.

Antón Negro

 Recentemente, o meu compañeiro Antón Negro publicaba unha entrada sobre o problema da relación entre a Relixión e a Ciencia titulado “Sobre o Big Bang“. Alí lembraba que Georges Henry Lemaitre, autor da teoría do Big Bang, foi un sacerdote católico, xa que en moitas obras científicas tende a ocultarse esta cuestión. No fondo, latexa a triste realidade dun dos tópicos máis frecuentes no pensamento único actual: a Igrexa e a Relixión son inimigas da ciencia. Ou dito doutra forma: non se pode ser crente e científico. O certo é que, desgraciadamente para moitos, a fe e a relixión son incompatibles e o que aínda é peor: tamén a fe e a razón. Coma se crer non fose razoable ou polo menos, tan razoable como non crer. Ou coma se esquecésemos xa que unha gran maioría de científicos e pensadores foron e son crentes. De feito, na historia antiga e actual, a realidade foi e é ben distinta. Non pode ser unha mera casualidade o feito de que o pai da teoría do Big Bang (por certo, expresión acuñada de forma despectiva polo ateo Fred Hoyle) sexa un sacerdote xesuíta belga a quen inicialmente Einstein tratou como un principiante en delirio. Pero, e así o relata a teóloga e escritora Lucetta Scaraffia, cando poucos anos despois Nature e The New York Times recoñeceron a xenialidade das intuicións de Lemaitre, Einstein tivo que cambiar de actitude. Desde entón, Deus entrou oficialmente na física por máis que moitos estudosos aínda non queiran asumilo. Sen dúbida, o concilio Vaticano II contribuíu á confirmación da conciliación entre a Igrexa e a ciencia. Pero tamén é certo que moitos científicos a través dos séculos puideron conxugar a paixón polo rigor científico coa súa pertenza á Igrexa, e ata, en moitas ocasións, vestidos de hábito. Relixiosos eran, Lazzaro Spallanzani (1729-1799), Nicolás Copérnico (1473-1543), Gregorio Mendel (1822-1884), e laicos crentes como Juan Kepler (1571-1630), Isaac Newton (1642-1727), Luís Pasteur (1822-1895), entre outros moitos.

 Os crentes temos todo o dereito e o deber de desexar entender un universo creado por un Deus que nos ama e que está na orixe de todo. Iso non cambia os resultados científicos, pero si o seu significado. Así o afirmaba con claridade o padre Michael Heller: “A ciencia dános a Sabedoría, a relixión o Significado“.

 Na actualidade, a influencia dalgunhas ideoloxías con gran poder mediático, pagadas por poderes fácticos con escuros intereses ocultos, chega a tal punto de fanatismo e desprezo do relixioso, que as incapacita para a compresión da realidade.

 Con todo, máis aló de lecturas cheas de pretextos, hai que lembrar que ao longo da historia, a Igrexa soubo puntualizar as súas propias teses científicas e asumiunas con gran apertura respecto, por exemplo, ás novas fronteiras da medicina.

 J. Mario Vázquez Carballo

 A Ciencia e a Relixión para algúns non teñen nada que ver por entendelas totalmente diverxentes. Din que se alguén é relixioso non pode saber de Ciencia, xa que neses ambientes matinan que a Fe remite a un escurantismo trasnoitado e perdido no fondo da historia.

Frecuentemente nos medios de comunicación e nalgúns ámbitos sociais escoitamos falar da teoría do BIG BANG como a teoría científica que fai obsoleta e superflua a relixión, que fai inútil a Fe en Deus, a cal sería un estorbo para o desenvolvemento da Ciencia. Algúns conclúen que quen acepte o Big Bang non pode crer en Deus. Mesmo emprégase esta teoría científica para desacreditar á Igrexa Católica e dicir que se opón á Ciencia. Ó escoitar afirmacións deste tipo é fácil que a un se lle escape un certo sorriso, á vez que unha certa pena, ante os que manteñen posturas tan intransixentes.

Recordo o primeiro domingo de setembro de 2010. Ese día no diario El País viña un longo artigo sobre a Ciencia coa explicación da orixe do Universo, no que se aludía á tese do Big Bang e citábase ó autor desta teoría, Georges Lemaître. Visitei a casa duns amigos que estaban ausentes, pero alí estaba o fillo dun deles que cursara 3º de ESO.

Lendo o artigo no xornal pregunteille ó rapaz: “A ti dixéronche algunha vez no instituto que o autor da teoría do Big Bang era un Cura Católico?” Respondeume que non e engadinlle: “Nin nunca cho dirán!”. Pasados uns momentos veu o tío do rapaz, director dun CEIP, e o rapaz enseguida lle pregunta: “Tío, ti sabias que o autor da teoría do Big Bang era cura?” e este respondeulle: “Non, non o sabía”. Aí quedou a conversa, non sen certa satisfacción do rapaz por pillar ó seu tío no descoñecemento destas cuestións. Non esaxero, pero quen pense que esaxero que o comprobe el mesmo nos seus ambientes. Isto sucede por esa mentalidade politicamente correcta (!) que di que ser científico é ser ateo, pero os estudios sociolóxicos desmenten esta tese (Edvard Larson, Nature, 1997).

Georges Lemaître nace en Charleroi, Bélxica, o 7-VII-1894 e morre o 20-VI-1966 en Lovaina. Doutor en Físicas e Matemáticas foi ordenado sacerdote en 1923. Despois de estar en Cambridge e Harvard é nomeado profesor de Lovaina en 1925 e prosegue coas súas viaxes científicas, especialmente a Estados Unidos.

En 1927 publica o artigo no que expón a súa teoría do Universo en expansión, que contradí a tese de Einstein dun Universo estable. A continuación vai falar persoalmente con Einstein (1927), que si lera o seu artigo, e con Sitter (1928). Non lle empezan os recoñecementos ata 1930 cando Eddington nunha conferencia na Real Sociedade Astronómica de Londres (10-V-30) informa da “contribución decididamente orixinal e avanzada pola brillante solución Lemaître”, que é “unha resposta asombrosamente completa ós diversos problemas que xeran as cosmogonías de Einstein e Sitter”. Este último recoñece o traballo de Lemaître o 19-V-1930.

O 9-V-1931 Lemaître publica en “Nature” sobre o átomo primitivo co título, “O comezo do mundo dende o punto de vista da teoría cuántica”. Segue publicando artigos e o libro, “A hipótese do átomo primitivo”.

En Alemaña no 1933 sobe Hitler ó poder e Einstein renuncia a nacionalidade  alemá. Lemaître organízalle a Einstein varios seminarios en Bélxica. Un día Einstein anuncia que a conferencia seguinte (17 de maio) a daría Lemaître, onde lle recoñece a súa aportación científica e di que é a persoa que mellor entendera a súa teoría da relatividade. Hai fotos dos dous xuntos.

Lemaître é un cura de gran prestixio científico coma outros varios, entre eles ten prestixio o seu contemporáneo, cura da diocese lucense, D. Ramón María Aller (1878–1966), do que falaba no artigo anterior sen citar o seu nome.

Para rematar, unhas sabias verbas de Lemaître: “O científico cristián debe dominar e aplicar con sagacidade a técnica especial adecuada ó seu problema. Ten os mesmos medios co seu colega non crente. Tamén ten a mesma liberdade de espírito, ó menos SE A IDEA QUE SE FAI DAS VERDADES RELIXIOSAS ESTÁ Á ALTURA DA SÚA FORMACIÓN CIENTÍFICA…”

Antón Negro

Hai tres anos un amigo meu tiña a lección inaugural do curso da súa Universidade e enviouma con antelación. Nela facía unha referencia ó caso Calileo e dicía: «É paradigmático a este respecto ocaso de Galileo, acusado e condenado inxustamente pola inquisición da Igrexa Católica. Tamén é paradigmática a frase atribuída propio Galileo, cumprindo este imperativo deontolóxico do escepticismo organizado: `Eppur si muove’ (e sen embargo móvese). A Igrexa Católica pediu publicamente perdón por este erro histórico e esta infracción do imperativo deontolóxico do escepticismo organizado da ciencia».

Eu comentáballe que era unha moi boa lección inaugural, pero que coma o caso de Galileo hai centos na historia da universidade e, por exemplo, lembráballe a Ignaz Semmelweis, do que non se falaba nada porque a represora non fora a Igrexa Católica.

Semmelweis era un médico húngaro, doutor en obstetricia, que traballaba na Matemidade do Hospital Xeral de Viena. Ali descobre que as parturentas asistidas principalmente polos médicos e estudantes de medicina tiñan unha taxa de mortalidade moito máis alta cás que estaban ó coidado das tradicionais matronas. El abre a porta á esterilización obrigando a lavarse as mans e a limpar e lavar o instrumental médico tras cada intervención. O seu superior, o doutor Klein, no deu crédito á súa teoría e expulsouno da ensinanza e do hospital, pero a historia está de parte de Semmelweis.

Non trato de facer un paralelismo entre ambos innovadores, pero si salientar dous pequenos matices:

1. Galileo vive nos séculos XVI-XVII (15G4-1G42), e Semmelweis no XIX (1818-1865) co que hai máis de 200 anos de diferenza, polo que se entendemos que a humanidade progresa co paso do tempo a situación represiva é máis grave no século XIX ca no XVI-XVII. Por outra parte o coengo Copérnico (1473-1543), soterrado na catedral de Frombork (Polonia), xa sostivo que era a Terra a que xiraba arredor do Sol case 100 anos antes de Galileo (de aí vén o do «xiro copernicano»).

2. Galileo morre ós 78 anos na cama da súa casa e Semmelweis ós 47 (21 anos máis novo) nun hospicio rodeado de ignonimia e burlas. O seu bo nome só será restituído décadas despois grazas ós traballos de Pasteur e do cirurxián Joseph Lister, pai da cirurxía moderna.

Casos coma os de Galileo-Semmelweis non só existiron no pasado, senón que existen no presente e seguirán existindo como ben demostra a tese doutoral de Thomas Kuhn que publicou o F.C.E. como libro con este título, Estrutura das Revolucións Científicas, que narra as dificultades para que se implante un novo paradigma científico.

As dificultades para que se impoña un novo descubrimento científico descríbeas en prosa poética un libriño de A. Saint-Exupery, cando escribe:

«…O planeta de onde viña o PRINCIPIÑO é o asteroide B 612. Este asteroide non foi visto máis que unha vez.., por un astrónomo turco, no ano 1909.

O dito astrónomo fixera entón unha gran demostración do seu descubrimento nun Congreso Internacional de Astronomía. Pero ninguén lle creu por culpa do seu vestido…

Felizmente para o asteroide B 612, un dictador turco impuxo ó seu pobo, baixo pena de morte, a obrigación de se vestir á europea. O astrónomo informou de novo sobre o seu descubrimento, no ano 1920. Ía vestido dun xeito moi elegante e todo o mundo aceptou a súa demostración… »

Para rematar e volvendo a Galileo só quero sinalar que hoxe non procede afirmar que o Sol é o centro do Universo… nin sequera que é o centro da Vía Láctea.

Antón Negro

Delegado episcopal de Cáritas