educación

Nos albores dun novo curso académico, a ninguén na provincia de Lugo lle resulta indiferente a aposta educativa que a Diocese lucense realizou nos últimos meses. Ao Colexio Diocesano San Lorenzo e Seminario Menor súmanse outros dous colexios e unha escola infantil. A preocupación da Diocese pola formación das novas xeracións é clara, pero non nova.

A Igrexa católica sempre tivo unha particular preocupación polo cultivo da ciencia e a súa transmisión. Xa nos primeiros séculos aparecen as chamadas Escolas catequéticas en Alexandría, en Cesarea e en moitos outros lugares, nas que se ensinaba gramática, filosofía e teoloxía.

Durante a Alta Idade Media un exército de monxes dedícase a custodiar nos seus mosteiros os restos dunha cultura que se desmorona debido ás invasións bárbaras. Reúnen multitude de tratados científicos e grandes obras literarias, estúdanos e cópianos para poder transmitilos a outros centros e á posteridade. Os mosteiros benedictinos foron o último baluarte da cultura naqueles séculos difíciles, caracterizados por continuas guerras. Destacan sabios como Santa Hildegarda de Bingen, abadesa benedictina e autora de eruditos tratados de medicina e botánica.

Na Plena Idade Media xorden as primeiras universidades baixo o amparo da Igrexa. Nelas cultívanse a teoloxía, a filosofía, a medicina, o dereito civil e o dereito canónico. É incontable a pléiade de doutores que iluminaron coa súa ciencia tales institucións e o mundo enteiro.

Nesta época, que poderiamos chamar cristiá, pese ao apelativo de escura e supersticiosa que algúns pretenden atribuírlle, florecen as ciencias e as artes baixo a éxida da Igrexa. No campo da literatura aparecen as grandes obras mestras de todos os tempos e lugares: o Cantar de mio Cid en España,  Chanson de Roland en Francia, Divina Comedìa de Dante en Italia, Parzival de Wolfram von Eschenbach en Alemaña. O mesmo ocorre no campo da arquitectura, como proba a beleza excepcional das catedrais góticas de Colonia, Milán, Burgos, Canterbury e París. E que dicir dos monumentos científicos? A Summa de Santo Tomé de Aquino en teoloxía; os comentarios de San Alberto Magno a Aristóteles en filosofía, as Summulae de Pedro Hispano en lóxica, o Decretum de Graciano en dereito canónico e as Partidas de Alfonso X “o Sabio” en dereito civil. No campo das ciencias experimentais destaca a egrexia figura de Roger Bacon, frade franciscano e un dos iniciadores do método científico. E non podemos esquecer aos profesores do Merton College da Universidade de Oxford, que no século XIV decidiron aplicar as matemáticas á física, sendo, pois, precursores da física moderna.

A Idade Antiga e a Idade Media son testemuñas do vivo interese da Igrexa católica pola ciencia e a educación. Veremos que as seguintes épocas tamén o son. Continuará…

Ignacio Felpeto

Sacerdote da Unidade pastoral de Castroverde

Nestes tempos e nos nosos pobos quedan moitos pais de familia que se comportan como colaboradores de Deus na formación dun mundo máis humano e máis cristián. E conscientes de que a sociedade do mañá será o que sexan os homes de hoxe, educan aos seus fillos para que eses homes do mañá sexan membros útiles na construción dunha sociedade máis fraterna e dunha Igrexa máis santa.

Esta foi a nosa sorte. No colo das nosas nais aprendemos a rezar ao Señor e a respectar aos nosos semellantes. Na persoa do noso pai reflectiuse a imaxe dun bo cristián e espertouse en nós o desexo de imitalo.

Grazas a Deus e aos nosos pais, nós somos crentes e a nosa parroquia é cristiá. Que non rompa a cadea!.

A educación dos fillos debe ser integral: humana e cristiá.

No humano os pais han de procurar que os seus fillos crezan sans, cultos e responsables; e na orde espiritual, cóidense de que abunde neles os valores cristiáns. Así como a nosa saúde require alimento, abrigo, ensino, etc., tamén a nosa vida cristiá necesita nutrirse de alimentos espirituais. Necesitamos da palabra de Deus para coñecer cal é o proxecto do Señor para os cristiáns. Necesitamos frecuentar os sacramentos e recibilos ben dispostos para que nos fagan fortes ante as tentacións. Necesitamos participar na Santa Misa, polo menos os domingos, porque na Eucaristía, Cristo ofrécesenos como Pan de Vida. Necesitamos coidar a vida de piedade porque o mellor xardín, se non se coida, convértese nunha ortigueira.

A práctica da vida cristiá é garantía de paz de conciencia nesta vida e presaxio de gloria para a eternidade. Pero a educación cristiá dos fillos é dobremente vantaxosa: vantaxosa para eles que os fará socialmente apreciados polos seus concidadáns no presente e cidadáns do Ceo para o futuro. E vantaxoso para os pais no presente, porque os fillos, así educados, serán moi respectuosos cos seus maiores: amaranos; coidaranos cariñosamente; faranos felices na súa ancianidade; desculparán as súas carencias; lembrarán con agradecemento todo o ben que recibiron, e regarán con bágoas do corazón a tumba dos seus pais ao despedilos deste mundo.

Ditosos fillos que tiveron tan bos pais e pais que teñen tan cariñosos fillos!

Indalecio Gómez

Cóengo da Catedral de Lugo

[Artículo en castellano]

O día 17 de xaneiro a Ministra de Educación, Isabel Celaá, dixo: “Non podemos pensar de ningunha das maneiras que os fillos pertencen aos pais…”. A frase en sí non ten problemas, senón fose porque sae dun membro do PODER EXECUTIVO que se arroga decidir a súa formación ideolóxica coma se fosen súbditos.
Débese tomar sempre en serio a declaración de calquera ministro/a despois dun Consello Ministerial, pois ese é o acto máis serio dun Goberno. Entón entenderíase que os pais se presentasen diante do seu Ministerio ou as súas delegacións cunha pancarta que recolla esas palabras e que lle pida, por tanto, que se faga cargo dos seus fillos e asuma o seu coidado, manutención, vestimenta, protección… e que sexa consecuente co que dixo. Certo que os funcionarios non son responsables do que din e deciden os ministros. Sen necesidade de repetir habería pais e nais suficientes para que por centenares ou milleiros estiveran moitos días esixíndolle que cumpra a súa palabra.
En coherencia con esas palabras o Goberno tería que derogar as leis do Código Penal e Civil que fan responsables subsidiarios aos pais das falcatruadas que cometen os seus fillos (por ex. na Kale borroka). Tamén terían que quitar a obriga que hoxe teñen os pais de educar e soster aos seus fillos ata que sexan maiores de idade ou rematen os seus estudos. Incluso nos casos de divorcio ou separación habería que liberar á nai ou pai de pasar a correspondente pensión. As leis deben ser coherentes unhas coas outras e non manifestamente contraditorias.
Por outra parte, calquera nai ou pai, aínda que sexa do PSOE ou de Podemos, debe asumir que se acepta que a actual Ministra pode decidir como educar o seu fillo, igualmente terá que aceptar que noutro momento tamén o poderá facer un ministro/a do PP, Bildu, Vox, etc se desempeñan ese cargo no futuro.
Non coñezo persoalmente á ministra de educaciòn, pero din que é socialista e non teño elementos para negar ese dito. O que si teño claro é que se é verdadeiramente socialista tería que defender á sociedade e aos seus diversos grupos (agrupamentos) sociais. Defender aos grupos sociais empezando polo máis elemental, pequeno e feble que é a FAMILIA. Non esquezamos o que di a Declaración dos Dereitos Humanos art. 16.3 “A familia é o elemento natural e fundamental da sociedade e ten dereito á protección da sociedade e do Estado”. A continuaciòn estarían as asociacións de nais/pais, os colexios, etc para que a sociedade sexa libre e protagonista da vida social.
A palabra Ministro ven de MINISTER (minus), servidor. De aí ven ministerio, servicio. Por tanto, un ministro debe ser un servidor e non un ditador. Nunha democracia o Goberno e os Ministros deben ser servidores da sociedade.
Se as nais e pais de familia ven que a Ministra e o Goberno do que forma parte non respecta os seus dereitos, recoñecidos na Declaración Universal dos Dereitos Humanos (ONU 10-XII-1948), especialmente nos artigos 12 (non inxerencia arbitrarias na vida privada ou familiar), 18 (liberdade de pensamento, conciencia e relixión), 19 (liberdade de opinión e expresión), 26.3 “Os pais teñen dereito preferente a escoller o tipo de educación que se haberá de dar aos seus fillos”, deben esixilos, mesmo nos tribunais, ata ir a Estrasburgo se é preciso (art. 8). Hai que esixir democracia sempre aos gobernos e practicar democracia, e, senón deixan outra opción, tamén asociados ir aos tribunais.
Calquera nai/pai que teña os fillos xa algo medrados sabe por experiencia que son basicamente verdadeiras estas palabras do gran escritor libanés Khalil Gibran en O profeta:
“Os vosos fillos non son os vosos fillos. Son os fillos e as fillas da ansia da Vida por sí mesma. Veñen a través vosa, pero non son vosos. E aínda que vivan convosco, non vos pertencen. Podedes darlles o voso amor, pero non os vosos pensamentos, porque eles teñen os seus propios pensamentos… Podedes esforzarvos en ser coma eles, pero non intentedes facelos coma vós, xa que a vida non retrocede, nin se deten no onte. Sodes os arcos cos que os vosos nenos, como frechas vivas, son lanzados.”
Remato coas palabras pronunciadas no día da Sagrada Familia (31-XII-17) por quen NON TEN PODER EXECUTIVO no tema, o Papa Francisco: “Os pais son custodios e non propietarios dos seus fillos” que veñen ser unha axuda clarificadora de como exercer a responsabilidade de educar aos fillos.

Antón Negro

Delegado de Cáritas Lugo

Nos medios de comunicación aparece frecuentemente que o sistema educativo debe dar como resultado profesionais titulados altamente competitivos para o mercado. Esa insistencia na competitividade leva consigo que se vexa aos demais como adversarios, como inimigos do propio éxito e da propia autorrealización. Son competidores aos que debo vencer, derrotar.

Cando se entende que a opción normal para afrontar a vida é a loita pola existencia como a base primordial do progreso social humano, entón, hai que prepararse para vencer aos rivais -individuos, non persoas- con medios eficaces para conseguir o triunfo na vida fronte a eles.

Dende esta perspectiva é lóxico que se entenda a moral como o camiño axeitado para chegar ao triunfo individual, non como o camiño axeitado de realizar o ben común. Nesta liña de pensamento está a crenza moi xeneralizada de que “o fin xustifica os medios”, que vai contra calquera moral verdadeira que esixa que tanto o fin coma os medios teñan que ser xustos.

Pero hai outra opción educativa que é educar para a colaboración e a solidariedade.

Lembro que un alumno meu, cando expuxo na clase o contido do libro do profesor de Harvard, Martin Nowak, Super Cooperadores, falaba da oposición entre cooperación e evolución. Tiven que recordarlle que a tese dese libro non era esa senón a de que a evolución dáse precisamente pola cooperación. Entre os seguidores desta tese quero destacar a Kropotkin e o seu libro O apoio mutuo. As actuais escavacións de Atapuerca tamén mostran que os humanos primitivos alí residentes eran solidarios coidando dos inválidos e inútiles por amor, o que é un factor determinante na evolución.

Gerald Hüther no seu libro La evolución del amor retrata a historia evolutiva e cultural do ser humano pola cooperación e a unidade desde a creación. Este profesor de Neurobioloxía na Universidade de Gotinga (Alemaña), asesor en temas científicos de Angela Merkel, explica que a selección natural non se rexe só pola competencia, senón tamén polo amor que nos mantén unidos á natureza e aos demais. Os biólogos citan seres vivos nos que a nai chega a deixarse comer pola súa descendencia para garantir a supervivencia deles.

No campo da Botánica quero citar a Peter Wohlleben (La vida secreta de los árboles, editorial Obelisco) entrevistado por Inma Sanchis en La Vanguardia (18-XI-17) baixo este título: “As árbores adultas alimentan e coidan das pequenas”. Das súas respostas na entrevista destaco:

“Cada árbore é importante para a comunidade e o bosque actúa en consecuencia: aos exemplares enfermos o resto proporciónalles os nutrientes necesarios para que sanden… A que ten moito cede e a que ten pouco recibe axuda”.

E engade: “Moitos botánicos sosteñen que nas puntas das raíces teñen estruturas similares ao cerebro. De feito sabemos que as árbores teñen memoria, son capaces de rexistrar e distinguir as temperaturas en ascenso da primavera das que están en descenso durante o outono”.

E falan ao seu xeito: “Mediante sustancias odoríferas comunícanse. Cando se aproxima un perigo, as acacias avisan ás súas conxéneres emitindo etileno, un gas de aviso… Tamén envían avisos mediante sinais eléctricas a través das raíces e das redes de fungos, que son como o noso sistema nervioso”.

Todo isto, en consecuencia, debería levarnos a desenvolver a tarefa educativa nos centros escolares en clave de colaboración interpersoal.

Un cristián ademais debe ter en conta que o único mandamento que Cristo nos deu foi que “nos amemos uns aos outros como El nos amou” (Xn 13, 34), mandamento que ten o seu fundamento en que “Deus é amor” (1 Xn 4, 8).

A dinámica educativa de colaboración pola existencia esixe desenvolver ao máximo as capacidades propias para o ben común de todos. Canto máis un estude e mellor se prepare, máis eficientemente vai poder axudar aos seres queridos e a toda a humanidade! Somos unha única humanidade, descendentes dunha única Eva, segundo nos mostra o ADN mitocondrial e, por tanto, debemos responsabilizarnos uns dos outros.

Cando constatamos que no noso sistema educativo se insiste en entender a evolución só como loita pola existencia e, mesmo, alumnos de Políticas non oíron falar de Kropotkin, tanto insistir no materialismo e na competitividade… fai entendible que as consecuencias sexan que os estudantes non se presten os apuntamentos e que os opresores teñan máis facilidade para impor a lei do máis forte, apoiados polo saber universitario.

Non axudaría isto tamén a explicar que haxa tantos partidarios de excluír a presenza dunha materia seria no currículo escolar que estude o Deus solidario dos pobres e excluídos?

Antón Negro

Delegado Episcopal de Cáritas