morte

Nos próximos días imos celebrar a solemnidade de Todos os Santos e a conmemoración dos fieis defuntos. O mes de novembro revolve os sentimentos e recordos dunha forma especial. Os nosos defuntos fanse presentes dun modo distinto ao habitual, e quero pensar que non é só por unha simple tradición cultural.

Unha das preguntas que máis me fan como cura é: onde están os mortos? onde van? Tamén me preguntan moito se na outra vida imos recoñecernos. Isto último respóndese fácil e rapidamente: claro que si. A outra pregunta tamén ten doada resposta: os nosos defuntos están con Deus ou non están en ningún lado (léase, o inferno). Vou intentar razoar un pouco máis todo isto. A ver se consigo que teñamos máis confianza ante aquilo que, aparentemente, pon fin á existencia dos nosos días terreos e temporais.

Se temos claro que Deus existe, non deberiamos ter maior problema para saber onde están os nosos defuntos. Deus, por natureza, é eterno. Polo tanto, se conseguimos chegar ata El, tamén participaremos da súa mesma vida divina á que vai unida a súa eternidade. Para isto necesitamos que haxa alguén que estea en condicións de “pagar a peaxe” por nós: Xesucristo, o Fillo de Deus, que carga cos nosos pecados na cruz para que poidamos facer o camiño que nos leva ao ceo, limpos de pecado e libres de pesadas cargas inútiles. Os cristiáns, ante a realidade da morte, temos a confianza de saber que estamos en mans dun Deus Pai que, por amor, enviou ao seu Fillo ao mundo para que non se perda nada do que El fixo, e para que o Espírito Santo cree de novo todas as cousas.

Para os que non cren en Deus, as cousas son un pouco máis difíciles ou escuras. Dio Pilar Rahola no pregón do Domund deste ano: “Estamos tan sos ante a morte os que non temos a Deus por compañía!” Se non existe Deus, tampouco hai vida eterna e a esperanza remata, no mellor dos casos, un segundo antes do último alento. E medio segundo despois ou, se queren, un segundo despois do funeral (se é que o houbo, porque tampouco tería moito sentido) todo, absolutamente todo, terminaría, e quedarán só uns cantos recordos na memoria, pero sen ningunha esperanza. Neste caso só pode dicirse que os defuntos están na morte eterna. Esta posibilidade crea moitas incertezas. A primeira é saber de onde vimos e quen pensou en nós, pois o azar non crea nin ama, e menos con esta perfección. A segunda, é sobre o mesmo sentido da vida: merece a pena loitar e esforzarse por algo que pode rematar en calquera momento?

Máis que preocuparnos do alén ou dos seus detalles quizais deberiamos facernos outra pregunta, a mesma que se fixo no seu día santo Tomé de Aquino: Hai vida antes da morte? (Cita do bispo Munilla nas redes sociais). Efectivamente, a confianza na vida eterna vai depender moito das bases sobre as que construamos a nosa vida terreal. Se a de agora é unha vida segundo Xesucristo, a morte e o que veña despois será “carne sen ósos”. Será un paso que deamos con confianza e con total tranquilidade, porque, por fin, veremos e coñeceremos en primeira persoa e sen ningún tipo de veo a quen antes xa tratamos e quixemos. Se Cristo non existise, o noso destino sería só a escuridade e frialdade dun sepulcro, pois ninguén nos lembraría cando pasen dúas ou tres xeracións máis.

Miguel Ángel Álvarez Pérez

Párroco de San Froilán  

Varias peticións de lectores obríganme a volver sobre este tema porque me manifestan o seu desexo de ter acceso a un modelo de testamento vital. O testamento vital é unha declaración asinada que facemos os católicos para que non se nos aplique a eutanasia nin tratamentos e medios desproporcionados que vaian contra a nosa vontade. Pódese copiar, adaptalo á vontade propia e asinalo indicando aos seres queridos o lugar onde se garda. Os católicos, desde fai tempo temos un modelo da Conferencia Episcopal Española que aquí transcribo:

“Á miña familia, ao meu médico, ao meu sacerdote, ao meu notario: Se me chega o momento en que non poida expresar a miña vontade sobre os tratamentos médicos que se me vaian a aplicar, desexo e pido que esta declaración sexa considerada como expresión formal da miña vontade, asumida de forma consciente, responsable e libre, e que sexa respectada coma se fose un testamento.

Considero que a vida neste mundo é un don e unha bendición de Deus, pero non é o valor supremo e absoluto. Sei que a morte é inevitable e pon fin á miña existencia terrea, pero creo que me abre o camiño á vida que non se acaba, xunto a Deus.

Por iso, eu, o que subscribe, pido que se pola miña enfermidade chegase a estar en situación crítica irrecuperable, non se me manteña en vida por medio de tratamentos desproporcionados; que non se me aplique a eutanasia (ningún acto ou omisión que pola súa natureza e na súa intención cause a miña morte) e que se me administren os tratamentos axeitados para paliar os sufrimentos.

 Pido igualmente axuda para asumir cristiá e humanamente a miña propia morte. Desexo poder prepararme para este acontecemento en paz, coa compañía dos meus seres queridos e o consolo da miña fe cristiá, tamén por medio dos sacramentos.

 Subscribo esta declaración logo dunha madura reflexión. E pido a quen teña que coidarme respecte a miña vontade. Designo para velar polo cumprimento desta vontade, cando eu mesmo non poida facelo, a ………

Faculto a esta mesma persoa para que, neste suposto, poida tomar no meu nome, as decisións pertinentes. Para atenuarvos calquera posible sentimento de culpa, redactei e asino esta declaración.

Ler máis

Que pensarían de alguén que lles dixese que cre na morte eterna? Pode parecer unha pregunta absurda que ninguén se faga pois, quen vai querer desaparecer para sempre e que toda unha vida acabe da forma máis absoluta, como se nunca existise?

Reformulemos a pregunta, a cantas persoas coñecen que digan que non cren na vida eterna? Agora seguramente véñenselle á cabeza moitos nomes. Sei de persoas que din crer en Deus e non na vida eterna. Ata, piden misas e oracións polos seus defuntos, malia que dubidan de que haxa algo máis alá da morte.

Condiciónanos a imaxe, quizais infantil, do inferno: os caldeiros con auga fervendo, cheiro a xofre, o diaño con cornos, cola e co tridente na man. Certamente, é unha representación que nos mostra un pequeno anticipo do que sería a estancia no inferno co demo de anfitrión. Pero non deixa de ser unha imaxe que, moitas veces, sérvenos para facer bromas, cantos nenos e adultos  disfrazáronse de diaño algunha vez!

Pásanos algo parecido coas imaxes do ceo: anxos saltando de nube en nube e San Pedro coas chaves comprobando a lista cos nomes dos que teñen que entrar cada día.

Deixemos ao carón as imaxes e traduzámolas en definicións. É doado concluír que o ceo é a vida eterna. E, pola mesma razón, temos que dicir que o inferno é a morte eterna. Polo tanto, se nego a existencia de Deus, e con iso a vida eterna, a única esperanza que teño é a morte eterna.

Seguimos traducindo. A vida eterna é a plenitude de todas as capacidades do ser humano ata o infinito, é dicir, todo o bo que agora temos de forma limitada despois será ilimitado ou absoluto. A morte eterna será a plenitude de todas as limitacións e imperfeccións do ser humano. Así adquirirá un sentido pleno a expresión “isto é un inferno”, que dicimos agora cando unha dor ou situación fáisenos insoportable.

Chegados a este punto, creo que non fai falta falar das bondades da vida eterna, pero se cadra é necesario falar do que pode significar a morte eterna, pois non é unha situación neutral. Pois o que non é absolutamente bo é, necesariamente, absolutamente malo.

Falar de morte eterna ou de inferno é pensar na negación de todo, tamén do vivido na temporalidade. É saber que todos os esforzos e logros conseguidos para a promoción do ser humano non serviron para nada, porque todo vai terminar na nada máis absoluta. Falar de morte eterna é saber que todo terminará nun fracaso porque non haberá continuidade posible nin unha segunda oportunidade. Sería coma se un inmigrante ou un refuxiado nunca chegase a un país no que puidese levar unha vida digna e en paz.

Tampouco podemos pensar nestas dúas situacións como impersoais, pois o impersoal nin é bo nin é malo. Por iso existen dous nomes propios que se corresponden a dous seres persoais que fai que unha destas realidades sexa eternamente boa e a outra eternamente mala. Refírome a Deus e a Satanás.

Unha última pregunta. Entón, cando actúa Satanás? Só cando nos soltamos da man de Deus.

Miguel Ángel Álvarez Pérez

Párroco de San Froilán

A principios do ano 2007 unha señora sufriu un grave atropelo. Tivérona que levar a Lugo, onde lle dixeron á familia que non había nada que facer pois xa estaba clinicamente morta… pero a señora curou e volve participar activamente na liturxia dominical e na súa casa segue sendo unha moi boa anfitrioa para os que a visitan.

Cando en febreiro de 1985 se operou meu pai, xunto con el operouse unha persoa á que lle deron como máximo 6 meses de vida debido a un cancro intestinal que padecía. O prognóstico non se cumpriu e o señor xa leva máis de 30 anos rodando por aí e agora como xubilado xubiloso. Non son os únicos casos que coñezo persoalmente.

Tamén é moi significativo o que lle pasou a Stephen Hawking no verán de 1985, cando unha virulenta pneumonía o deixou en coma mentres participaba na escola de verán do CERN en Xenebra. Os médicos suízos déronlle a entender á súa esposa que non había nada que facer e que, se ela lles daba a súa autorización, desconectarían o respirador, que o mantiña vivo, para deixalo morrer coa mínima dor posible. Jane, non obstante, negouse en redondo dicindo: “Desconectar o respirador era impensable. Que final máis ignominioso para unha loita tan heroica pola vida! Que negación de todo polo que tamén loitara! A miña resposta foi rápida: Stephen debe vivir” (Jane Hawking, Hacia el infinito, ed. Lumen).

Se Jane Hawking lle fixera caso ó ditame daqueles médicos, quedaría coma unha persoa que lle procurou unha morte digna a S. Hawking e case todos contentos loando a súa decisión humanitaria (?). Pero porque non se moveu nese esquema, hoxe sabemos certamente que lle tería privado de máis de 30 anos de vida e, tamén, da súa continua contribución á ciencia en favor da humanidade, xunto con outros valores humanos que nos aporta.

Volvendo á pregunta do título o concepto de “enfermidade irreversible”, levado ó extremo fainos concluír que NACER É UNHA ENFERMIDADE IRREVERSIBLE QUE TERMINA COA MORTE, NA NADA. Pero, se cambiamos a perspectiva, podemos afirmar que NACER É UNHA AVENTURA ENTUSIASMANTE QUE CULMINA NA CASA DE DEUS PAI. Entendemos “entusiasmo” no seu sentido etimolóxico de “vivir en Deus”, posuído por Deus.

Entre estas dúas actitudes que se acaban de sinalar, con tódolos matices intermedios que hai ou se poidan elaborar, todos temos inevitablemente que elixir. A elección pode ser consciente, inconsciente, mediocre… loxicamente mellor é que sexa reflexionada, consciente e liberadora. A responsabilidade desta elección é persoal, aínda que vén moi ben a colaboración dos amigos.

Aceptar a vida coma un regalo, camiñar sandados por Xesucristo e sostidos polo Espírito Santo, para logo entrar na vida futura na presenza da Trinidade (Deus Solidariedade) é unha ledicia que para todos quero.

Por outra parte estase a falar moito de MORTE DIGNA, pero a morte non é digna nin indigna, senón que é unha realidade inexorable que a toda persoa lle vai afectar. A dignidade ou indignidade cos matices necesarios está na actitude con que un enfronte a morte, e igualmente na actitude dos que acompañen ou acompañemos ós que teñen e temos que afrontar ese momento.

Antón Negro