Ofrenda do Antigo Reino de Galicia

Pois si, é todo un misterio para moitos galegos e galegas, como se amosou estes días, o feito da Ofrenda do Reino da Galiza. Non mentirei, incluso para min unha muller que leva á Galiza da cabeza, no corazón e o que é máis importante, que a “ceiva” pola lingua, foi toda unha sorpresa cando recen chegada a Lugo me atopei de fronte cuns símbolos, os das armas desta terra asociados xa á memoria colectiva deste país, e cun acto tan singular de afirmación nacional e, tamén, de afirmación eucarística.

O certo é que eu non son unha experta no tema, quen me coñece sabe que eu investigo sobre o código do símbolo, sobre a imaxe e o que hai detrás dela nos “colosos” e nas pequenas igrexas esquecidas do Románico galego; mais, o feito diferencial atopado na Catedral de Lugo, a memoria colectiva deste meu pobo e a singular Ofrenda identitaria, leváronme por curiosidade e por realidade afondar nunha parte da nosa historia.

O feito en si, a Ofrenda ao Santísimo Sacramento na Catedral de Lugo, comeza en 1669 nun momento no que a Catedral achábase na miseria económica, cousa que foi o leave motive na historia desta casa. Chamada a ofrenda dos “1.500 ducados”, esta imitaba a que por parte do Estado se levaba a cabo aos pes da imaxe de Santiago en Compostela, e ámbalas dúas supuñan unha axuda ao culto dos altares maiores destas catedrais. Mais en Lugo fundamentouse coma un acto de identidade propia.

O cáliz, símbolo do banquete eucarístico e fonte de vida e saber, aparece por primeira vez como emblema das armas do Reino no manuscrito inglés de Segar’s Roll, copilado cara 1282. Para uns derivado das antigas lendas e para outros pura invención ou ocasión, ao coincidir fonéticamente Galyce–Calice e presentarse como un símbolo dun reino sen armas, para min –unha medievalista- é canto máis que unha casualidade a elección de dito símbolo nun momento no que o Espírito Xacobeo chegaba aos confíns da Europa medieval. Dita elección, feita por un inglés, ben puido deberse ao ambiente que se respiraba na Europa do século XIII, no que a Presenza Real de Cristo na Eucaristía, sentir continuado da seo lucense e simbolizado no copo, estaba a ser negada por cátaros e valdenses.

Así é como o símbolo da “Magna celebratione divinitatis ibidem divinitus inspirata”, expresión empregada pola raiña Urraca en 1107, e sobre o que “… nocturnis ac diurnis temporibus ministeria celebrant divina” en Lugo, como indican en 1130 os condes Gutierre e Toda, convértese non só no emblema do Cabido lucense, tamén das armas da cidade e no brasón da Galiza. En realidade, e coma indica Pardo de Guevara, os emblemas heráldicos –as armas- no primeiro momento non foron máis que signos persoais de carácter fundamentalmente ornamental, é a historia a que lles fixo adquirir o valor de signos da individualidade persoal ou colectiva, como neste caso.

Completado posteriormente con sete cruces correspondentes ás sete antigas provincias desta terra e representadas na Ofrenda ao Santísimo polos seus alcaldes e alcaldesas, a heráldica cobra vida en Lugo e o pobo reafirma a súa identidade.

Carolina Casal Chico

O domingo infraoctava do Corpus Christi celébrase en Lugo, a Oferenda do Reino de Galicia ao Sacramento. Tense feito máis de trescentas veces desque foi acordada; e non deixou de celebrarse cando a Xunta foi suprimida. E o único acto era que se tiña por revivida en cada ano unha vez, e por unhas horas. Porque cando no 1834 veu a lexislación en que as provincias cederon aos antigos reinos, e se suprimiron os seus consellos e xeneralidades, as sete cidades que compoñían a representación da corporación galega seguiron, por turno de persoeiros, o rito estabrecido no século XVII. O cortexo saíu sempre, como entón das casas do Concello de Lugo cara a Catedral sin que faltara nunca nél o pendón do Marqués de Hombreiro, que foi o derradeiro Diputado Xeral; seguíuse chamando Delegado Rexio ao Alcalde a quen toca ao leer a Invocación, tratando de Alteza ao Reino e soando a Marcha na entrada ou no Ofertorio.

Xa sabedes o porqué deste rito. O culto eucarístico na Basílica de Lugo, cabeceira do Convento román lucense, tivo, de antergo, sona e singularidade: a belidísima labra da escola de Mestre Mateo, na portada norde, e unhas verbas do privilexio de dona Urraca testemuñan a súa vivencia no século XIl. Revélao a exposición permanente do Sacramento. Os historiadores teñen buscado razóns ao privilexio: pode datar dun concilio onde se decrarase a presencia real ou porque fose perduración dunha forma de culto das grandes basílicas, que se mantivese nesta por quedar exenta Galicia do dominio islámico.

No século XIII reforzaríase, frente a cátaros e albixenses, a devoción eucarística, co espallamento de relatos de miragrese ca institución da festa co Corpus. Coido que, ás razóns que ten aducido pra estes feitos Ferreiro Alemparte, haberá que sumar outras en relación co inzamento do culto marial; eiquí axuntábanse as dúas liñas.

O certo é que no retabre, feito por Cornielles de Holanda no 1534, púxose un sagrario-hostensorio, sin precedentes coñecidos, cun cristal na portiña pra a colocación da Hostia consagrada, que pasóu logo a unha custodia feita por Arfe, doada no 1636, e que se puxo nun gran viril no 1768, baixo o tabernáculo neoclásico.

A Oferenda do Reino básase nestas tradicións e privilexios que fan pasar o emblema eucarístico á heráldica de Galicia, de xeito que Pallares Gayoso chegóu a decir que “ninguno del orbe puede blasonar de mejor escudo” e Seguín tiduóu a súa “historia”, “Gali cia, Reyno de Cristo Sacramentado” . A presencia nél do grial ou do viril foi o que dou pe á esixencia dos meirandes honores pra as bandeiras en que se poñía, tal é o caso do heroico “Tercio de Gallegos” de Buenos Aires, na campaña contra os ingleses.

As orixes da Oferenda conócense moi ben. Un Coengo Maxistral de Lugo, coido que Xoan Velo, doulle a ideia a os maxistrados da Real Audiencia. O Cabidoo encarregoulle un Memorial ao erudito Pallares Gayoso, o autor desa importante historia que leva o tíduo pagano-cristián de “Argos Divina” . A Xunta de Galicia tomóu o acordo na reunión convocada no 1669 pola Reina Gobernadora Dona Mariana de Austria, a causa da guerra de Flandes. Aínda despóis, en honra da eirexa-solar da heráldica do Reino, a Xunta sufragou impor tantes obras na Catedral de Lugo. Non esquenzamos a suposta etimoloxía “Galicia”, terra do ” Galia”.

Despóis do século e medio da disolución, Galicia volve a ter a súa Xunta, que nunca desapereceu de todo, pois, pra que non “prescribira”, elixíu a festa eucarística de Lugo, e defende a súa sobrevivencia, cumprindo un voto na metrópoli da Galicia román.

Faro de Vigo, 28-V-1978