migracións

Esta afirmación é de aplicación para toda persoa humana en calquera situación, pois mesmo non decidir é unha elección. As condicións libres para decidir deben ser: unha aspiración constante para ampliar os horizontes do vivir humano e unha realidade que estea na base das decisións xa tomadas.

Os migrantes e refuxiados son unha preocupación constante na Igrexa, xa que son persoas afectadas por inxustizas e sufrimentos, tamén en situación de empobrecemento. Por iso non estraña que o 24 de setembro fose a 109 Xornada Mundial dos Migrantes e Refuxiados, o que manifesta un compromiso constante con eles a prol da súa liberación e emancipación.

O lema elixido para a xornada deste ano é: “Libres para elixir se migrar ou quedarse”. Este lema pon o eixo da vida social na LIBERDADE como base fundamental do vivir humano. Esta demanda de liberdade supón unha esixencia para moitas institucións que destaco a continuación:

a) Para os gobernos dos países tanto de emigración como de inmigración, co que a ambos se lles demanda que posibiliten as condicións necesarias para que nos países respectivos haxa esa liberdade. A centralidade da liberdade leva consigo a denuncia das ditaduras que a queren impedir mesmo por lei. A algúns deses réximes hoxe se lles chama “iliberales”, cunha linguaxe politicamente neutra para que pasen máis ben desapercibidos.

b) Tamén supón esixir que na relación entre os estados desapareza todo colonialismo e imperialismo. Ese tipo de relación de dominación debe ser desterrada para pasar a unhas relacións de colaboración entre os diversos países.

c) A demanda de liberdade é un chamamento a todas as institucións internacionais para que fagan xustiza no planeta, e esta posibilite un auténtico desenvolvemento dos países en todos os lugares, así como que se garantan as condicións socioeconómicas necesarias para un exercicio real da liberdade para todas as persoas. É unha tarefa esixente dadas as realidades que vemos no noso arredor. As institucións cos seus representantes non poden dimitir desa responsabilidade compartida e inaprazable.

d) Igualmente pon de manifesto o necesario compromiso que toda persoa de boa vontade e todos os cidadáns temos para traballar a favor da liberdade de todas as persoas da humanidade. Isto esixe que promovamos o ben común mundial.

A mensaxe do papa Francisco deste ano 2023 chámanos a comprometernos contra as causas das migracións forzadas ao dicir: “Entre as causas máis visibles das migracións forzadas contemporáneas atópanse as persecucións, as guerras, os fenómenos atmosféricos e a miseria. Os emigrantes escapan debido á pobreza, ao medo, á desesperación. Para eliminar estas causas e acabar finalmente coas migracións forzadas é necesario o traballo común de todos, cada quen de acordo coas súas propias responsabilidades“.

É de xustiza que todos traballemos en garantir a participación equitativa de todos no ben común, no respecto aos dereitos humanos fundamentais e no acceso ao desenvolvemento humano integral. Ao migrante débeselle garantir que poida tomar a decisión con información correcta e condicións serenas. Hoxe faise necesario reivindicar o dereito a non ter que emigrar e a poder vivir na propia terra con paz e dignidade.

A poboación estranxeira en España achégase o 14 % e en Galicia supera o 4 %, aos que se poderían sumar os xa nacionalizados como españois. Viven en situación irregular administrativa uns 500.000, sendo uns 150.000 menores de idade.

Na cultura europea dende o nacemento de Xesús nun cortello e deitado nun pesebre cerca de Belén sábese que a intemperie é o lugar de Deus. A fuxida de Xesús a Exipto e a súa afirmación de que “fun migrante e acolléstesme” convérteo no inmigrante por antonomasia, e acompaña aos migrantes nas rutas migratorias, nos CIE, nas deportacións… Xesús na Cruz móstralles unha radical solidariedade.

É tarefa humanizadora para toda persoa “ser facedor de pontes de encontro” entre persoas, culturas, relixións e países, cada un ao seu nivel de responsabilidade. Niso haberá que superar os medos e o etnocentrismo sendo conscientes de que só hai unha única humanidade.

Antón Negro

Delegado Episcopal de Cáritas

Neste mundo que perdeu a capacidade de amar que nos humaniza, non hai outro camiño de humanización que podamos vivir e ofrecer que non sexa recuperar esa capacidade de amar, facéndoa tamén amizade social. É o amor o que nos permite recoñecer a dignidade de cada persoa, e o que nos fai creativos para ofrecer respostas ás inxustizas que a negan.

O amor permítenos mirar e ver cos ollos de Deus, coa súa mesma mirada, e formular os nosos xuízos con xustiza e misericordia, para actuar á maneira de Deus, que coida de todos os seus fillos por amor.

Vivir o amor concreto desde a Cruz de Lampedusa: Construír o futuro cos migrantes e os refuxiados. A presenza dos migrantes e os refuxiados representa un enorme reto, pero tamén unha oportunidade de crecemento cultural e espiritual para todos. Grazas a eles temos a oportunidade de coñecer mellor o mundo e a beleza da súa diversidade. Podemos madurar en humanidade e construír xuntos un “nós” máis grande. Na dispoñibilidade recíproca xéranse espazos de confrontación fecunda entre visións e tradicións diferentes, que abren a mente a perspectivas novas. Descubrimos tamén a riqueza que encerran relixións e espiritualidades descoñecidas para nós, e isto estimúlanos a profundar as nosas propias conviccións.

Construamos o futuro, fagámolo xunto cos nosos irmáns e irmás migrantes e refuxiados. Construámolo hoxe!

Da Folla Parroquial de San Francisco Xavier

Galicia está no extremo occidental do Imperio Romano, e este na súa lexislación tiña establecida como pena de morte a crucifixión para os que non fosen cidadáns romanos, de xeito que servise de escarmento e escarnio público e ademais a agonía ía acontecer nun período de tempo máis ben longo. As cruces eran situadas nun lugar visible, ben fose nunha vía de comunicación o nun pequeno monte na beira da cidade.

No extremo oriental do Imperio Romano foi condenado á morte na cruz Xesús o Nazareno. Dende entón a cruz é fundamentalmente un signo de consolo para o que sofre, pois nela percíbese a solidariedade do Deus de Xesús connosco, e tamén o apoio dos que queren ser os seguidores de Xesucristo continuando a súa misión co alento do seu Espírito.

Estes días está na parroquia de S. Francisco Xavier de Lugo a CRUZ DE LAMPEDUSA, vinculada á Cruz de Xesucristo, que leva consigo moitos xestos e experiencias importantes de sufrimento para os cidadáns de hoxe, para que non apartemos a mirada dos que sofren hoxe e nos comprometamos coa súa liberación.

A Cruz de Lampedusa debe o seu nome a unha pequena illa, Lampedusa, situada ao sur de Italia, preto de Libia, que vén sendo a principal porta de entrada a Europa para moitos migrantes. A primeira viaxe apostólica do Papa Francisco, o 8 de xullo de 2013, foi a Lampedusa a pouco máis de tres meses do comezo do seu pontificado. Uns días antes naufragara un barco con refuxiados no que morreron 349. Calcúlase que preto de 20.000 persoas pereceron no mar entre Libia e Italia nos últimos 20 anos, e que a illa estase convertendo a miúdo nun gran campo de refuxiados. O Papa celebrou a Santa Misa nun altar construído sobre un caiuco naufragado, e ante o mar Mediterráneo, que leva camiño de ser un gran cemiterio de migrantes, o Papa denunciou: “Onde está o teu irmán? Quen é o responsable deste sangue? Ninguén! Todos responden igual: non fun eu, eu non teño nada que ver… caemos na globalización da indiferenza”.

A cruz foi construída polo artista Franco Tuccio aproveitando as táboas dos barcos naufragados na illa. O 9 de abril de 2014 o Papa recibiuna como agasallo da fundación italiana Casa dello Spiritu e delle Arti, unha entidade de Milán que traballa en favor dos pobres, e ao bendicila dixo: “Non podemos seguir vivindo anestesiados ante a dor allea. Leven a todas partes a Cruz de Lampedusa como símbolo, para achegar e non esquecer o drama e a realidade dos inmigrantes…”. Dende entón a fundación puxo en marcha a Viaxe da Cruz de Lampedusa por diversos lugares para promover a solidariedade e a paz, e combater a globalización da indiferenza.

Estes días son momentos oportunos para facer ante a cruz unha pequena parada no camiño das nosas vidas, revisar como está sendo o noso camiñar persoal e social, e logo volver ao camiño con actitudes anovadas e forzas novas. Este deterse debe facernos ser conscientes entre outras cousas de:

-As realidades de grave sufrimento seguen presentes nas nosas sociedades e non podemos apartalas do noso camiñar pola vida. Prescindir dos que están sufrindo sería deshumanizarnos.

-Os inmigrantes e refuxiados existen, non só os de Ucraína. A maioría deles sofren moitas penalidades de todo tipo, e son membros da única humanidade existente!

-Ter que saír da propia terra por fame, miseria, explotación, violencia ou persecución de calquera tipo é un atentado contra os dereitos humanos.

-A solidariedade cos empobrecidos e perseguidos é unha obriga para toda persoa que queira ter un mínimo de responsabilidade, que queira ser persoa. Por iso con razón no Código Penal aparece o delito de DENEGACIÓN DE AUXILIO, e pode aplicarse con xustiza se non axudamos aos que están en perigo.

-Nas nosas sociedades estamos consentido que se lle dea máis valor ao capital ca ás persoas e os seus dereitos, os cartos son antes que os seres humanos, o que é unha grave inxustiza.

-Fálase do dereito a divertirse das persoas e dos mozos pero, aparece ese dereito nalgunha declaración dos Dereitos Humanos? O que si aparece é o dereito a ser atendido cando alguén se atope necesitado, e todos teremos a obriga de dar resposta a ese dereito dun irmán.

-Xa hai países que externalizan aos solicitantes de asilo a outros países máis pobres, mentres se tramita o seu permiso de entrada ou o seu rexeitamento. Parécenos isto humano e xusto?

Moitas máis reflexións, preguntas e compromisos de vida nos poden xurdir ante a Cruz de Lampedusa. Non perdamos esta oportunidade!

Antón Negro

Delegado Episcopal de Cáritas

Quedoume fixado na memoria o informe do BBVA do ano 2000 que dicía que España precisaba anualmente o fluxo de 300.000 inmigrantes para poder conservar o seu Estado de Benestar (El País, 30-VI-2000). Isto significa que manter o noso Estado de Benestar produce malestar noutros.

A mediados de xullo, varios medios informaban que Trump anunciaba redadas para deportar 2000 “sen papeis”. Nesa situación hai 11 millóns en USA, por tanto, a porcentaxe é irrelevante no cuantitativo, pois afecta a menos do 0,02 % deles, pero é moi relevante no cualitativo polas consecuencias de opresión e explotación para os inmigrantes: someterse a peores condicións de vida e traballo, utilizar menos os bens sociais e sanitarios aos que teñen dereito, etc.

No libro de Stephen Smith La huida hacia Europa (edit. Arpa 2019), premio “Libro Geopolítica do Ministerio de Asuntos Exteriores Francés 2018”, cítase a proxección da ONU do 2000 de que no 2050 haberá 80 millóns de inmigrantes de 1ª e 2ª xeración na UE, o 26 % da súa poboación.

O informe Health at a Glance 2015 afirma que 19.400 dos médicos que traballaban en España no 2014 procedían do estranxeiro, o 9,4%, que no Reino Unido é o 28,7% e en Estados Unidos o 25%.

As porcentaxes increméntanse. A revista Redacción Médica relata que o Ministerio de Educación Español validou 5.822 títulos de Medicina de 2015 ata xullo 2017 procedentes de 43 países (1.383 en 2015, 2.816 en 2016, e 1.623 ata xullo de 2017). Son: 1.148 venezolanos, 783 colombianos, 688 cubanos, etc. Lóxico, por exemplo, que haxa dous grupos de facebook de Médicos Cubanos en España con case mil membros cada un.

O coste dun curso nunha universidade de USA, segundo o libro citado de Smith, é de máis de 50.000 €. A formación dun médico especialista leva uns 11 anos, polo que a formación dos 6 anos de facultade dos 5.822 médicos custaría case dous mil millóns de €, pagados polos países empobrecidos, que lóxicamente son unha débeda contraída con eles. Isto é o custe da formación universitaria dos que viñeron nesas datas sen contar a especialidade, nin a primaria, a secundaria e outros gastos. Nin outros anos e outros inmigrantes.

El País informaba a principios de ano (24-I-19) que á sanidade pública fáltanlle 4.000 especialistas médicos. O déficit aumentará ata triplicarse en 2025 segundo un estudo do Ministerio. Contaba o secretario da Organización Médica Colexial que “nos próximos cinco anos xubilaranse 45.000” (El Confidencial 11-III-18).

Por outra parte, Alfonso Gago, catedrático na Universidade de Málaga, no VI Encontro do Voluntariado das Cáritas Galegas de xuño 2013 tivo unha reflexión titulada: “La aportación de los pobres al progreso científico y social de la humanidad”, na que citou estes datos dun estudo que fixera cos seus alumnos:

– Case o 60% dos profesores universitarios de grao medio dos EE UU (o equivalente aquí ás escolas de enxeñería técnica, aparelladores e diplomados diversos) naceran nos países do terceiro mundo. Eran inmigrantes.

– O inmigrante filipino Leon O. Chua, que Gago estudara moito na súa tese doutoral, era un dos investigadores electrónicos de máis prestixio no mundo, asesor directo do goberno de USA e asesor obrigado de tódolos proxectos tecnolóxicos do exército americano.

– Na enquisa que fixeron sobre investigadores punteiros de tecnoloxía e ciencia en microelectrónica, robótica, telecomunicación, informática,… nas revistas científicas onde se publican os últimos avances sobre eses temas atoparon que: máis do 65% realizara no 3º mundo ata os estudos secundarios, e case o 60% os universitarios (financiados, por tanto, polos impostos dos pobres do 3º mundo). Apenas o 10% fixera a súa tese doutoral no 3º mundo, e apenas pasaba do 3% os que traballaban actualmente nas universidades dos empobrecidos. A enquisa confirmaba que a fuga e roubo de cerebros era máis intensa do imaxinado. Todo iso para desenvolver unha ciencia e tecnoloxía utilizada nos últimos 50 anos para producir un abismo entre as economías dos países enriquecidos (que non ricos) e as dos empobrecidos (que non pobres).

Chegados aquí, que podemos dicir das actitudes que sosteñen que os inmigrantes veñen a quitar os postos de traballo aos de aquí e son unha ameaza para a identidade cultural europea, española, catalá, galega…? Como valorar a postura dos do “Welcome” na que os partidarios séntense satisfeitos de ser persoas boas? Ambas posturas non son igualmente criticables e a xenofobia pode levar ao delito.

Este artigo quere ir ao fondo dende a xustiza e, como xa mostra o título, a postura positiva de acollida, se non ten en conta este espolio aos empobrecidos para reparalo, ten graves fallos contra a xustiza. Que cada quen lle poña o nome que considere adecuado!

Quen pide perdón hoxe por asentar un mundo institucional tan inxusto cos empobrecidos? O espolio, roubo institucionalizado, non se branquea cunha pancarta de benvida sexa de grupos sociais ou relixiosos.

Xa a Laborem Exercens sostiña que o migrante “ante todo, constitúe xeralmente unha perda para o país do que emigra” (nº 23).

Como solucionar este tema? A revista Acontecimiento sostén: “Problema humano -persoal e político-, a emigración só ten solución revolucionaria, o demais son cataplasmas, incluíndo políticas de portas abertas” (nº 49, p. 32). A revolución, para que sexa solución, só pode realizarse dende a NON-VIOLENCIA ACTIVA.

Antón Negro

Delegado episcopal de Cáritas

A actualidade do fenómeno migratorio demanda, nestes tempos, unha profunda reflexión cristiá. Hai un amplo debate na opinión pública sobre a traxedia dos refuxiados e os migrantes forzosos. Vivimos unha gran encrucillada histórica onde os fluxos migratorios e a urxencia humanitaria suscitan serios interrogantes ao noso modus vivendi, á nosa forma de entender as relacións internacionais e de ofrecer unha resposta coherente de tantas familias que chaman desesperadamente ás nosas portas. Escoitaba onte, nun medio de comunicación, a pregunta: que fai e di a Igrexa ante a realidade migratoria? Consciente de que sempre se pode facer moito máis e da súa chamada á santidade e á perfección, a Igrexa non cala ante este gran problema. Tampouco está quieta. Miles de centros de acollida, en parroquias e institucións, caladamente pero con gran eficacia, practican a hospitalidade desde unha opción de fe como unha das actitudes esenciais da misión de Xesús. Misión que adquire un acento especial a través do ministerio da reconciliación, da celebración da Eucaristía, no convocar á mesa, no banquete e na práctica das obras de misericordia.

A Igrexa católica, malia os seus erros históricos, foi mestra de hospitalidade pola súa gran herdanza xudía e por mandato directo do seu Mestre (“fun forasteiro e acolléstesme”: Mt 25, 35). A experiencia bíblica recoñécese en experiencias migratorias, de exilio, de éxodo, de acollida e hospitalidade, que pertencen ás experiencias fundantes do pobo elixido: “o meu pai foi un arameo errante” (Dt 26,5). O mesmo Xesús, no Novo Testamento, preséntase como un migrante, e a súa doutrina acentúa a acollida, a fraternidade, o universalismo e a misión apostólica máis aló das fronteiras.

De feito, nas últimas décadas, na reflexión teolóxica, comezou a tematizarse unha “teoloxía das migracións” e o propio Maxisterio da Igrexa, especialmente a partir do século XIX trata o tema explícita e abundantemente. Desde León XIII ata o papa Francisco, fillo dunha familia de migrantes, o Maxisterio presentou unha gran riqueza temática e orientacións concretas que invitan á hospitalidade. Na actualidade, os teólogos sosteñen que a migración é fundamental para entender a condición humana, a práctica relixiosa e a identidade cristiá. Os interrogantes que se nos suscitan desde a razón son moitos. E aquí algúns, que suxiro para continuar a reflexión: Ata cando se poderá manter un sistema económico baseado soamente no crecemento e na especulación que facilita os fluxos financeiros pero pon trabas á circulación de persoas? Ten futuro un mundo que esquilma os recursos naturais dos máis pobres, que xera  miseria e que en consecuencia produce tráxicas secuelas no planeta terra? É posible que os países ricos do norte poidan seguir explotando aos máis pobres, reforzando sistemas autoritarios no sur e alimentando os conflitos bélicos coa venda de armas para manter o seu propio estatus? Estas cuestións requiren unha mirada profunda á luz da fe fronte a formulacións simplistas. Son un verdadeiro “signo dos tempos” e sen dúbida, a cara máis humana da globalización. Estes son os grandes desafíos: coidar e protexer a casa común, tomar conciencia de que pertencemos a unha soa familia humana e procurar unha aproximación integral, máis aló de remendos, para combater a pobreza, para devolver a dignidade aos descartados e para unha fonda conversión ecolóxica.

José Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral da Diocese