migracións

Quedoume fixado na memoria o informe do BBVA do ano 2000 que dicía que España precisaba anualmente o fluxo de 300.000 inmigrantes para poder conservar o seu Estado de Benestar (El País, 30-VI-2000). Isto significa que manter o noso Estado de Benestar produce malestar noutros.

A mediados de xullo, varios medios informaban que Trump anunciaba redadas para deportar 2000 “sen papeis”. Nesa situación hai 11 millóns en USA, por tanto, a porcentaxe é irrelevante no cuantitativo, pois afecta a menos do 0,02 % deles, pero é moi relevante no cualitativo polas consecuencias de opresión e explotación para os inmigrantes: someterse a peores condicións de vida e traballo, utilizar menos os bens sociais e sanitarios aos que teñen dereito, etc.

No libro de Stephen Smith La huida hacia Europa (edit. Arpa 2019), premio “Libro Geopolítica do Ministerio de Asuntos Exteriores Francés 2018”, cítase a proxección da ONU do 2000 de que no 2050 haberá 80 millóns de inmigrantes de 1ª e 2ª xeración na UE, o 26 % da súa poboación.

O informe Health at a Glance 2015 afirma que 19.400 dos médicos que traballaban en España no 2014 procedían do estranxeiro, o 9,4%, que no Reino Unido é o 28,7% e en Estados Unidos o 25%.

As porcentaxes increméntanse. A revista Redacción Médica relata que o Ministerio de Educación Español validou 5.822 títulos de Medicina de 2015 ata xullo 2017 procedentes de 43 países (1.383 en 2015, 2.816 en 2016, e 1.623 ata xullo de 2017). Son: 1.148 venezolanos, 783 colombianos, 688 cubanos, etc. Lóxico, por exemplo, que haxa dous grupos de facebook de Médicos Cubanos en España con case mil membros cada un.

O coste dun curso nunha universidade de USA, segundo o libro citado de Smith, é de máis de 50.000 €. A formación dun médico especialista leva uns 11 anos, polo que a formación dos 6 anos de facultade dos 5.822 médicos custaría case dous mil millóns de €, pagados polos países empobrecidos, que lóxicamente son unha débeda contraída con eles. Isto é o custe da formación universitaria dos que viñeron nesas datas sen contar a especialidade, nin a primaria, a secundaria e outros gastos. Nin outros anos e outros inmigrantes.

El País informaba a principios de ano (24-I-19) que á sanidade pública fáltanlle 4.000 especialistas médicos. O déficit aumentará ata triplicarse en 2025 segundo un estudo do Ministerio. Contaba o secretario da Organización Médica Colexial que “nos próximos cinco anos xubilaranse 45.000” (El Confidencial 11-III-18).

Por outra parte, Alfonso Gago, catedrático na Universidade de Málaga, no VI Encontro do Voluntariado das Cáritas Galegas de xuño 2013 tivo unha reflexión titulada: “La aportación de los pobres al progreso científico y social de la humanidad”, na que citou estes datos dun estudo que fixera cos seus alumnos:

– Case o 60% dos profesores universitarios de grao medio dos EE UU (o equivalente aquí ás escolas de enxeñería técnica, aparelladores e diplomados diversos) naceran nos países do terceiro mundo. Eran inmigrantes.

– O inmigrante filipino Leon O. Chua, que Gago estudara moito na súa tese doutoral, era un dos investigadores electrónicos de máis prestixio no mundo, asesor directo do goberno de USA e asesor obrigado de tódolos proxectos tecnolóxicos do exército americano.

– Na enquisa que fixeron sobre investigadores punteiros de tecnoloxía e ciencia en microelectrónica, robótica, telecomunicación, informática,… nas revistas científicas onde se publican os últimos avances sobre eses temas atoparon que: máis do 65% realizara no 3º mundo ata os estudos secundarios, e case o 60% os universitarios (financiados, por tanto, polos impostos dos pobres do 3º mundo). Apenas o 10% fixera a súa tese doutoral no 3º mundo, e apenas pasaba do 3% os que traballaban actualmente nas universidades dos empobrecidos. A enquisa confirmaba que a fuga e roubo de cerebros era máis intensa do imaxinado. Todo iso para desenvolver unha ciencia e tecnoloxía utilizada nos últimos 50 anos para producir un abismo entre as economías dos países enriquecidos (que non ricos) e as dos empobrecidos (que non pobres).

Chegados aquí, que podemos dicir das actitudes que sosteñen que os inmigrantes veñen a quitar os postos de traballo aos de aquí e son unha ameaza para a identidade cultural europea, española, catalá, galega…? Como valorar a postura dos do “Welcome” na que os partidarios séntense satisfeitos de ser persoas boas? Ambas posturas non son igualmente criticables e a xenofobia pode levar ao delito.

Este artigo quere ir ao fondo dende a xustiza e, como xa mostra o título, a postura positiva de acollida, se non ten en conta este espolio aos empobrecidos para reparalo, ten graves fallos contra a xustiza. Que cada quen lle poña o nome que considere adecuado!

Quen pide perdón hoxe por asentar un mundo institucional tan inxusto cos empobrecidos? O espolio, roubo institucionalizado, non se branquea cunha pancarta de benvida sexa de grupos sociais ou relixiosos.

Xa a Laborem Exercens sostiña que o migrante “ante todo, constitúe xeralmente unha perda para o país do que emigra” (nº 23).

Como solucionar este tema? A revista Acontecimiento sostén: “Problema humano -persoal e político-, a emigración só ten solución revolucionaria, o demais son cataplasmas, incluíndo políticas de portas abertas” (nº 49, p. 32). A revolución, para que sexa solución, só pode realizarse dende a NON-VIOLENCIA ACTIVA.

Antón Negro

Delegado episcopal de Cáritas

A actualidade do fenómeno migratorio demanda, nestes tempos, unha profunda reflexión cristiá. Hai un amplo debate na opinión pública sobre a traxedia dos refuxiados e os migrantes forzosos. Vivimos unha gran encrucillada histórica onde os fluxos migratorios e a urxencia humanitaria suscitan serios interrogantes ao noso modus vivendi, á nosa forma de entender as relacións internacionais e de ofrecer unha resposta coherente de tantas familias que chaman desesperadamente ás nosas portas. Escoitaba onte, nun medio de comunicación, a pregunta: que fai e di a Igrexa ante a realidade migratoria? Consciente de que sempre se pode facer moito máis e da súa chamada á santidade e á perfección, a Igrexa non cala ante este gran problema. Tampouco está quieta. Miles de centros de acollida, en parroquias e institucións, caladamente pero con gran eficacia, practican a hospitalidade desde unha opción de fe como unha das actitudes esenciais da misión de Xesús. Misión que adquire un acento especial a través do ministerio da reconciliación, da celebración da Eucaristía, no convocar á mesa, no banquete e na práctica das obras de misericordia.

A Igrexa católica, malia os seus erros históricos, foi mestra de hospitalidade pola súa gran herdanza xudía e por mandato directo do seu Mestre (“fun forasteiro e acolléstesme”: Mt 25, 35). A experiencia bíblica recoñécese en experiencias migratorias, de exilio, de éxodo, de acollida e hospitalidade, que pertencen ás experiencias fundantes do pobo elixido: “o meu pai foi un arameo errante” (Dt 26,5). O mesmo Xesús, no Novo Testamento, preséntase como un migrante, e a súa doutrina acentúa a acollida, a fraternidade, o universalismo e a misión apostólica máis aló das fronteiras.

De feito, nas últimas décadas, na reflexión teolóxica, comezou a tematizarse unha “teoloxía das migracións” e o propio Maxisterio da Igrexa, especialmente a partir do século XIX trata o tema explícita e abundantemente. Desde León XIII ata o papa Francisco, fillo dunha familia de migrantes, o Maxisterio presentou unha gran riqueza temática e orientacións concretas que invitan á hospitalidade. Na actualidade, os teólogos sosteñen que a migración é fundamental para entender a condición humana, a práctica relixiosa e a identidade cristiá. Os interrogantes que se nos suscitan desde a razón son moitos. E aquí algúns, que suxiro para continuar a reflexión: Ata cando se poderá manter un sistema económico baseado soamente no crecemento e na especulación que facilita os fluxos financeiros pero pon trabas á circulación de persoas? Ten futuro un mundo que esquilma os recursos naturais dos máis pobres, que xera  miseria e que en consecuencia produce tráxicas secuelas no planeta terra? É posible que os países ricos do norte poidan seguir explotando aos máis pobres, reforzando sistemas autoritarios no sur e alimentando os conflitos bélicos coa venda de armas para manter o seu propio estatus? Estas cuestións requiren unha mirada profunda á luz da fe fronte a formulacións simplistas. Son un verdadeiro “signo dos tempos” e sen dúbida, a cara máis humana da globalización. Estes son os grandes desafíos: coidar e protexer a casa común, tomar conciencia de que pertencemos a unha soa familia humana e procurar unha aproximación integral, máis aló de remendos, para combater a pobreza, para devolver a dignidade aos descartados e para unha fonda conversión ecolóxica.

José Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral da Diocese

Xesucristo encárnase na historia nun contexto de inxustiza, de cegueira e de conflito. Así, podía afirmar que o Deus cristián, encarnándose, dándose gratuitamente, redime e practica a xustiza, baléirase de si mesmo e convértese nun de tantos, especialmente nun migrante, pasando por condicións de pobreza, de sufrimento, de persecución e de vulnerabilidade desde unha opción sacrificial e de solidariedade divina.

A fermosa pasaxe bíblica de Mateo 25 preséntanos a Xesús con esta extraordinaria parábola: ”Cando te vimos forasteiro e te acollemos?… Asegúrovos que canto fixestes cun destes irmáns meus máis pequenos fixéstelo comigo” (Mt 25, 38-40). Deste xeito, o Fillo de Deus, Xesús de Nazaret, faise un refuxiado, convértese nun migrante e iso implica que no contacto cos migrantes e refuxiados coñécese mellor, máis de perto, a presenza viva e real do mesmo Deus. En cada un destes máis pequenos é o mesmo Cristo o que está presente. A hospitalidade de Xesús, como nos nosos días, apóiase en sólidos alicerces: acoller no fogar e invitar á mesa; crear espazos de encontro para axudar a sanar, compartir, reconciliar, discernir, celebrar e ser testemuñas de esperanza. As comidas e celebracións son un elemento central na experiencia de Xesús como migrante e peregrino. En moitas ocasións, senta á mesa con pecadores e marxinados por razóns económicas, de saúde, raciais, relixiosas e ata morais. Deste xeito reconfigura as barreiras da puridade aínda a costa do rexeitamento e do escándalo. Algúns teólogos chegan a afirmar que Xesús foi crucificado pola forma en que comía.

En calquera caso, a familia migrante é unha institución privilexiada para a hospitalidade. O papa Francisco así o afirma na recente exhortación apostólica Amoris Laetitia (46): “As migracións representan outro signo dos tempos que hai que afrontar e comprender con toda a carga de consecuencias sobre a vida familiar. A mobilidade humana, que corresponde ao movemento histórico natural dos pobos, pode revelarse unha auténtica riqueza, tanto para a familia que emigra como para o país que a acolle (AL 46).

Por todo iso necesitamos recompoñer as nosas ideas, senón ideoloxías perversas, e aprender a mirar de novo, contemplando a vida exemplar de Cristo, o Mestre, e enfocando, con misericordia e sentido común, a perspectiva especial coa que necesitan ser miradas moitas familias. Refírome en especial ás mulleres e nenos que viven experiencias migratorias dramáticas e devastadoras, sobre todo, cando teñen lugar fóra da legalidade e sostéñenas circuítos internacionais de trata de persoas.

J. Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral