pobreza

Mentres crecen os ruídos do benestar e dalgunhas festas, que pretenden ocultar as miserias dos nosos pobos, as voces dos que sofren e coexisten coa pobreza, siléncianse.  O Papa Francisco, sensible a estas realidades, instituíu, a Xornada Mundial dos Pobres que a Igrexa universal celebra este domingo xa na súa oitava edición. O lema deste ano elixido polo Papa está sacado do libro do Siracida, 21, 5: “A oración do pobre sobe até Deus”. Di o Papa que esta expresión da sabedoría bíblica é moi axeitada para prepararnos e celebrar esta Xornada. É que a esperanza cristiá abraza tamén a certeza de que a nosa oración chega até a presenza de Deus; pero non calquera oración: a oración do pobre!

O sabio Ben Sirá, no século II antes de Cristo, declara buscar a sabedoría desde a mocidade e descobre unha das realidades fundamentais da revelación: que os pobres teñen un espazo privilexiado no corazón de Deus, de tal maneira que o mesmísimo Deus, ante a súa dor e sufrimento, está impaciente até non facerlles xustiza, “até extirpar a multitude dos prepotentes e crebar o cetro dos inxustos; até retribuir a cada ser humano segundo as súas accións, remunerando as obras segundo as intencións de cada un” (Cf. Si 35,21-22).

Esta Xornada é unha moi boa ocasión para repensar as nosas imaxes persoais e comunitarias de Deus e para concienciarnos da realidade da pobreza e dos pobres nas nosas comunidades e nos nosos pobos e cidades. O Deus dos pobres é unha realidade omniabarcante no cristianismo, non é unha moda teolóxica ou unha ideoloxía pasaxeira, senón que afunde as súas raíces no Deus da historia e na mesma historia da salvación e da encarnación de Deus.

Esta maneira de pensar e entender a Deus é un concepto totalizador e unha forma de ser e estar no mundo que non se limita ás liberacións económicas, políticas, sociais ou ideolóxicas pero que tampouco debe prescindir delas. Por iso, hoxe, pode ser unha ocasión para responder con credibilidade e racionalidade á pregunta máis antiga e sempre actual: Como dicir aos pobres deste mundo que Deus os quere? É que o clamor dos pobres é o clamor de Deus na historia, do Amor Primeiro, do máis Grande, do Misericordioso.

Este xeito de pensar a Deus debe conducir á Igrexa, con todos os seus membros, a estar sempre dispostos a defender os dereitos dos máis débiles para que a ninguén lle falte nunca a esperanza dunha vida mellor, (Cf. Papa Francisco, Spes non confundit, n. 13). Lembrar as obras da misericordia, as espirituais e corporais é tamén un bo exercicio para unha praxe de cristianía e cidadanía imprescindible para todos e, sen dúbida, para contribuír a un mundo mellor e a unha Igrexa de “santidade política” e aberta a todos, capaz de influír indefectiblemente na contribución dunha sociedade máis xusta e igualitaria.

As obras de misericordia nunca caducan: inculturizarse, educar, dar bos consellos, corrixir fraternalmente, saber perdoar, consolar aos tristes, consufrir con paciencia os pecados dos demais, rezar por todos, que no fondo é desexar o mellor, mesmo para os teus inimigos e por suposto, non esquecerse das corporais: coidar aos enfermos, compartir o pan co famento, dar de beber ao sedento, acoller ao peregrino, vestir, redimir e enterrar respetuosamente aos nosos mortos que nos deixaron exemplos de sacrificio, amor ás xentes e á terra que os viu crecer.

Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral da Diocese

Unha de cada once persoas no mundo sufriron desnutrición crónica en 2023: preto de 733 millóns de persoas segundo a Organización das Nacións Unidas para a Agricultura e a Alimentación (FAO).

Mans Unidas, na súa loita contra a fame e a pobreza no mundo, levou a cabo nos últimos cinco anos máis de 500 proxectos para frear a desnutrición no sur Global a través de diferentes proxectos, entre outros, de seguridade alimentaria e capacitación.

Con motivo da conmemoración, os días 16 e 17 de outubro, respectivamente, dos Días da Alimentación e da Erradicación da Pobreza, Mans Unidas denuncia un drama que non só é unha cuestión de carencia, senón o froito dunha inxustiza arraigada e aceptada que afecta as vidas de millóns de persoas no mundo. As consecuencias dos malos tratos ao planeta afectan en maior medida á poboación rural empobrecida.

Segundo Mans Unidas, o acaparamento de terras, a produción intensiva de biocombustibles, a cría industrial de gando, a perda e o desperdicio de alimentos, e a especulación co prezo dos alimentos, son algúns deses factores que teñen como resultado que case 733 millóns de persoas pasen fame no mundo; é dicir: unha de cada once persoas non ten suficientes alimentos para levar unha vida saudable e activa.

A algúns sorprendeulles o Informe FOESSA de Cáritas do 7 de abril de 2016 por afirmar que a pobreza se está herdando, xa que o 80 % de nenos pobres serano tamén de adultos, cousa polo demais totalmente lóxica, xa que a riqueza tamén se está herdando con “tódalas da lei”, e non se prevé que iso deixe de acontecer no futuro inmediato. Se a riqueza se herda con tódalas garantías do dereito, é de supoñer que aos pobres non lles queda outra alternativa que herdar tamén a pobreza, que xeralmente irá en aumento.

Que a riqueza se concentra nunha minoría, que cada vez ten máis parte da renda mundial, á vez que ós pobres lles toca cada vez menos desa renda, é algo constatado en moitos estudios económicos. A modo de exemplo no libro La secesión de los ricos de A. Ariño e J. Romero afírmase:

“O ingreso medio do 10 % máis rico da poboación mundial é aproximadamente nove veces o do 10 % máis pobre, mentres que era de sete veces fai vinte e cinco anos”. (p. 31)

“No 2013 os que posuían menos de 10.000 dólares eran o 68,4 % da poboación mundial e en 2015 son o 71 %, repartíndose un mesmo volume de riqueza: o 3 %. Idéntica porción da tarta para un maior número de persoas, posto que en datos absolutos pásase de 3.207 millóns a 3.386. Á súa vez, o 0,7 % máis rico en 2013 (32 millóns) posuía o 41 % da riqueza e en 2015 (34 millóns) dispón do 45,2 %”. (p. 54)

Neste contexto hai que entender que o Papa Francisco convoque aos católicos e á toda a humanidade á loita contra a pobreza. Con esta finalidade fixo un chamamento á “I XORNADA MUNDIAL DOS POBRES”, este pasado 19 de novembro. Para dar impulso á xornada publicou o 13 de xuño de 2017, Memoria de San Antonio de Padua, unha mensaxe. S. Antonio é un santo franciscano que combateu a usura e a explotación dos pobres e os franciscanos pronto puxeron en marcha institucións de crédito ao servizo dos pobres, os Montes de Piedade.

O Papa é consciente da realidade antes descrita ao afirmar: “Hoxe en día, desafortunadamente, mentres emerxe cada vez máis a riqueza descarada que se acumula nas mans duns poucos privilexiados, con frecuencia acompañada da ilegalidade e a explotación ofensiva da dignidade humana, escandaliza a propagación da pobreza en grandes sectores da sociedade enteira…” (nº 5)

Na súa mensaxe fai referencia ao exemplo dos apóstolos que elixen os diáconos para atender aos pobres, e a que ninguén pasaba necesidade entre os primeiros cristiáns (Feit. 6,3 e 2,45). Apela ao exemplo de Francisco de Asís de estar entre os pobres. Igualmente na mensaxe lembra que o Noso Pai é a oración dos pobres: “…O Pai Noso é unha oración que se di en plural: o pan que se pide é «noso», e isto implica comuñón, preocupación e responsabilidade común. Nesta oración todos recoñecemos a necesidade de superar calquera forma de egoísmo para entrar na alegría da mutua aceptación” (nº 8)

Na vida sociopolítica é frecuente atopar actuacións feitas en favor dos pobres pero sen contar con eles, por iso escribe Francisco: “Non pensemos só nos pobres coma os destinatarios dunha boa obra de voluntariado para facer unha vez á semana… deberían introducirnos a un verdadeiro encontro cos pobres e dar lugar a un compartir que se convirta nun estilo de vida…” (nº 3).

A loita cos pobres pola súa promoción para ser efectiva require escoitar o seu berro, comprometerse efectivamente con eles xerando un desenvolvemento real a fin de xerar un cambio histórico, como lembra o Pontífice.

O Papa Francisco quere que esta Xornada teña unha vinculación directa coas outras Xornadas Pontificias: “Quixera que, ás outras Xornadas Mundiais establecidas polos meus predecesores, que son xa unha tradición na vida das nosas comunidades, se engada esta, que aporta un elemento delicadamente evanxélico e que completa a todas no seu conxunto, é dicir, a predilección de Xesús polos pobres.” (nº 6).

Se os cristiáns non vivimos con máis seriedade a solidariedade cos pobres, a culpa non está no Maxisterio por non urxir a este compromiso, se non na nosa fraxilidade, comodidade ou egoísmo.

Antón Negro

Delegado Episcopal de Cáritas

 No Ángelus do pasado domingo 24 de xaneiro, o Papa Francisco explicaba como o Evanxeo transforma a sociedade e exhortábanos a «evanxelizar aos pobres», e non dar só axuda en clave social ou política.
Alégrome moito de que o Papa falase nestes termos e con esta claridade. Falamos de pobres, inmigrantes, refuxiados… pero confundimos os termos e, sobre todo, as estratexias de actuación, esquecendo os efectos positivos da presenza de Deus no medio do mundo a través do Evanxeo e da celebración sacramental da fe.
Todos estamos de acordo con que estas palabras non debesen existir no dicionario. Máis ben, non deberían existir persoas ás que aplicar estes cualificativos. Por desgraza non é así. Nunca tanto se falou dos marxinados e nunca estivemos tan sensibilizados con estas situacións tan dolorosas. Os novos medios de comunicación, a globalización e a actual situación económica influíron para que a nosa conciencia reaccione -ás veces de maneira pasaxeira- ante o panorama actual.
Tampouco se pode meter dentro do mesmo saco a todos os marxinados. Preséntanse casos moi distintos. Desde Occidente tratamos de arranxar todo isto só con achegas económicas pero non é suficiente e, na maioría dos casos, tampouco é o mellor. Estou convencido de que axudar a algunhas persoas a saír da súa situación unicamente con diñeiro non é o mellor nin o máis eficaz.
Falo desde a autoridade que me dá o atender o despacho de Cáritas da parroquia e o coñecer de primeira man a situación dos que chegan pedindo unha axuda. Non fago este labor só xa que hai voluntarios que axudan moito.
Pódese dicir que en moi poucos casos son problemas meramente económicos. Estes casos solucionaríanse facilmente, pois a parroquia dispón de recursos suficientes para eles. Estamos a falar de persoas con pensións moi pequenas, con algún membro da familia en paro, inmigrantes que tiveron un gasto excepcional… que veñen a Cáritas un par de veces ao ano ou cando están apuradas de verdade, pero a maior parte do ano viven dos seus propios recursos e esforzos.
Os casos restantes podemos dicir, con pena, que son casos perdidos e a solución non pasa por unha achega económica por grande que esta fose. Non se cura un cancro con aspirinas. A cuestión é saber por que se chegou a esta situación e tentar arranxar o problema na orixe, pero isto non lle interesa a ninguén, quizais porque non dá votos. Venden moito máis unhas grandes cifras para asuntos sociais nos orzamentos xerais das Administracións Públicas que propor outras medidas máis efectivas, pero menos populares.
Facendo unicamente curas de urxencia, sen denunciar e sanar a orixe da enfermidade, os afectados nunca recuperarán a saúde integral.
Outro caso distinto é o dos inmigrantes e refuxiados. Nós temos que atendelos como quen acolle a un irmán que vive na mesma “casa común” (encíclica Laudato Si’). O coidado desta casa pasa, en primeiro lugar, por coidar aos da mesma especie, os nosos irmáns.
As causas polas que teñen que fuxir dos seus países de orixe non dependen, polo menos directamente de nós. Nestes casos estamos a falar de complicados problemas históricos e económicos que lles correspondería solucionalos aos organismos internacionais. Pero todos podemos e debemos denunciar as causas e consecuencias destas situacións “caia quen caia” e sendo “a voz dos sen voz”.
Se se fixan, na columna de hoxe case non mencionei para nada a Deus nin á relixión. Mantíveno á marxe. Quizais o mundo fai o mesmo e por iso chegamos a estas situacións tan tristes.
Miguel Ángel Álvarez Pérez
Párroco de San Froilán