Froito dun san optimismo dicimos moitas veces que “non hai mal que por ben non veña”. Si, é así. Moitas veces aquilo que é malo ata pode traer algo bo.
Todo isto pola peculiar Ofrenda do Antigo Reino de Galicia ao Santísimo Sacramento que se celebrou en Lugo o domingo pasado. Como moitos sabedes, este ano tocáballe ao Concello de Santiago facer a Ofrenda en nome das sete antigas provincias do Reino de Galicia (Santiago, A Coruña, Betanzos, Mondoñedo, Lugo, Ourense e Tui). Pero o seu novo alcalde, apelando a unha mala concepción da laicidade das institucións públicas, rexeitou presentar a Ofrenda.
Debemos respectar a fe ou a ausencia dela de cada persoa e, polo mesmo, entendo que non ten ningún sentido que un ateo se poña a simular unha oración ante quen non existe para el. Por iso, ao meu xuízo, neste caso concreto, o ideal é que o alcalde de Santiago delegase a presentación da Ofrenda nalguén da súa Corporación que profesase a fe católica.
A parte boa de todo isto, onde está?. Grazas á polémica creada, moitos lucenses e galegos tivemos ocasión de lembrar a importancia das nosas tradicións e redescubrir o valor da fe e da Eucaristía. Quizais estabamos algo adormecidos e esta revolución serviu para espertarnos.
Unha campaña nas redes sociais e internet, sen precedentes na Diocese de Lugo, axudounos a ver a importancia de estar unidos tamén para estas cousas.
Á marxe das polémicas, os últimos 15 días foron moi intensos na vida eclesial da cidade. O Corpus, as múltiples actividades do Centro Eucarístico Lucense, a Oitava do Corpus e a mencionada Ofrenda de Galicia. Dúas semanas de graza que o Señor regalounos para a reflexión, a oración, a música, a teoloxía, a liturxia, a poesía, a fotografía, en definitiva, para honrar a Cristo-Eucaristía que na Catedral de Lugo recibe culto dun modo singular desde tempo inmemorial.
Podemos imaxinarnos a Xesús percorrendo os pobos e cidades; contemplando os campos, descansando a beira do mar de Tiberiades, camiñando cos seus amigos ou subindo á montaña, para pasar a noite en oración. Sobre todo podémolo imaxinar “contemplando”. Na súa mente e no seu corazón, debuxaríanse tantas situacións da súa contorna, do seu ambiente, dos seus paisanos, do seu traballo…
Vería aquela figueira que se resistía a dar froito, aínda que era moi fecunda en follas…
Os viñedos cargados de acios en sazón…
O sementador que madruga para esparexer a mans cheas, o mellor da súa semente…
O xornaleiro que contrata obreiros para a súa leira, a distintas horas do día…
Aquel personaxe que, baixando de Xerusalén a Xericó, é asaltado polos ladróns
Con agarimo e tenrura pensaría naquel fillo menor, que pide ao seu pai a parte da súa herdanza, para vivir lonxe del, pero… libre?.
En fin, todas aquelas situacións, que vivían os seus paisanos día a día. Apiñábanse nel: a vida do seu pobo, as preocupacións cotiás, a cultura do seu tempo, a enfermidade, a morte, os leprosos exiliados, os paralíticos. Interiorizaba as situacións con detalle, con agarimo, con tenrura. A contemplación enchía os seus ollos daquela realidade e os seus beizos expresábana con relatos saídos do corazón. As PARÁBOLAS. Saían dos seus labios de forma sinxela, entendíanas ata os máis pequenos. As súas PARÁBOLAS, chegaban ás multitudes, aos grupos pequenos, ao seu grupo de amigos, ao leproso, ao paralítico, a todos.
As PARÁBOLAS de Xesús, son relatos sinxelos, extraídos da realidade do seu tempo: relatos sinxelos que provocan preguntas profundas. Lembramos algunhas daquelas preguntas:
Pero non é este o fillo do carpinteiro?
Quen é este que ata perdoa os pecados?
De onde lle vén tanta sabedoría?
Como se atreve a curar en sábado?
Por que come con publicanos e pecadores?
Pero os seus relatos, as súas parábolas eran cribles. E é que a parábola non é máis que unha sinxela metáfora agradable aos oídos, que esperta gran interese en quen a escoita. As parábolas de Xesús eran creíbles. Porque a credibilidade dun relato, non reside no mesmo relato, senón en quen o proclama. Xesús era crible. A súa vida, era crible. Xesús de Nazaret, falaba, como “quen ten autoridade”…
Xesús é A PARABOLA DO PAI: “Eu non vin a este mundo para facer a miña vontade, senón a vontade do que me enviou…o meu Pai”
2. Os CONSAGRADOS. COMUNIDADES PARÁBOLA
A todos nós, relixiosos, relixiosas, consagrados, as parábolas de Xesús, encántannos, escoitámolas con gusto, comentámolas, reflexionamos, facemos con elas, a lectio divina, pero suscitáronnos preguntas como estas:
Como andas ti, consagrado, consagrada, nisto de SER PARÁBOLA, para os demais?
A nosa vida, a nosa experiencia de Deus, é unha parábola, para os que nos rodean?
A vida dos consagrados, é unha parábola como a vida de Xesús?
As nosas comunidades, son unha parábola crible? Suscita preguntas, interróganos?
Os que se achegan ás nosas comunidades, perciben a nosa vida como unha parábola de hoxe?
Moitas parábolas de Xesús, comezan coa frase: O reino dos ceos parécese… Quero facer mención daquela que empezou dicindo: O reino dos ceos, parécese a un tesouro escondido nun campo (Mat. 13. 44-46). Esta parábola, pode provocar en nós relixiosos, relixiosas, polo menos unha sinxela reflexión: O noso tesouro, o tesouro da nosa vocación de consagrados:
Sacámolo á luz para que brille máis, para que a xente o vexao, o toqueo, o palpe? actualizámolo, con palabras e xestos, na linguaxe de hoxe, para que sexa unha parábola crible? A vida consagrada, é unha experiencia de impacto. Que as nosas comunidades, sexan hoxe, parábola lexible, para que, quen nos vexa, quede impactado.
3. COMUNIDADES PROFECÍA
Se pensamos nos profetas do Antigo Testamento, descubrimos que a súa principal característica é a escoita da palabra que vén de Deus. Esta escoita, obriga, compromete ao profeta de tal xeito, que ten que transmitir a mensaxe, con frecuencia moi a pesar seu. O profeta, é o voceiro de Deus. O profeta, non improvisa, non copia, non repite. O PROFETA, ESCOITA. Esta escoita da palabra oída, conleva necesariamente, a proclamación da mesma, que sempre busca unha acción transformadora da historia, da vida, do grupo, da persoa. O testemuño profético é comunicar, transmitir, como por ósmose, a experiencia de Deus.
E os profetas de hoxe?
Moitos lembraredes a canción de fai moitos anos, que na voz de R. Cantalapiedra, empezaba preguntando Onde están os profetas?
Profundando un pouco na figura do profeta. Un profeta é aquel que experimenta a Deus tan próximo, que lle pode rumorear ao oído, non lle fai falta berrar. É aquel ou aquela, que sempre ten os ollos fixos naquel que lle fala. É como o criado fiel, que está atento ás mans do seu señor, para interpretar o menor xesto e servirlle naquilo que lle pide. Ser profeta, é descubrir a Deus no hoxe, escoitalo, recoller a súa mensaxe e transmitila.
A vida relixiosa, a vida consagrada, ten vocación de PROFECÍA que a impulsa a transmitir e testemuñar a presenza de Deus na Historia con maiúsculas e na historia de cada persoa.
Todos os nosos fundadores, foron profetas no seu tempo. Comunicáronnos a súa profunda experiencia de Deus. Eles viviron, pasaron. Nós vivimos, seguimos. Seremos capaces de continuar a Profecía? Hai profetas na túa comunidade, na miña comunidade, en todas as nosas comunidades? Que profecía queremos transmitir hoxe? Onde están hoxe os profetas?
É certo: Ser profeta hoxe, ten as súas dificultades, tamén as tiveron os profetas doutros tempos. Recordades ao Profeta Elías? Estaba escondido na súa cova, con medo, con dúbidas, con soño, pero a brisa convocouno á Vida, a saír da súa cova, a deixar os seus medos, para sentir na súa cara, a luz cegadora de Deus que pasaba. E Deus segue pasando, Deus pasa sempre. Desde aquela brisa de Pentecoste que soprou como un vento recio, xa nada é igual. Todo cambiou.
Ser profeta hoxe, é sementar camiños de esperanza, nunha sociedade, que a perdeu. As nosas comunidades, están convocadas a ser PROFECÍA. O carácter profético da nosa forma de vida, é un xeito de participar na función profética de Cristo. Estamos chamados a ser profetas, non cunha voz persoal, e individual, senón desde a vida das nosas comunidades, das nosas congregacións, desde toda a VIDA CONSAGRADA.
Seremos profetas en sintonía con Xesús de Nazaret, se como El, somos capaces de anunciar coa nosa vida, que: os cegos de hoxe, ven. Os paralíticos de hoxe, poden deixar as súas muletas. Os excluídos nos extramuros, son acollidos. As mulleres, son tidas en conta. Os mortos na fe e na esperanza, recobran a vida. Aos pobres anúnciaselles un tempo de graza para sempre.
Quen di que non podemos ser os PROFETAS DE HOXE?
Consuelo Martínez García. Salesiana. Filla de María Auxiliadora
Pois si, é todo un misterio para moitos galegos e galegas, como se amosou estes días, o feito da Ofrenda do Reino da Galiza. Non mentirei, incluso para min unha muller que leva á Galiza da cabeza, no corazón e o que é máis importante, que a “ceiva” pola lingua, foi toda unha sorpresa cando recen chegada a Lugo me atopei de fronte cuns símbolos, os das armas desta terra asociados xa á memoria colectiva deste país, e cun acto tan singular de afirmación nacional e, tamén, de afirmación eucarística.
O certo é que eu non son unha experta no tema, quen me coñece sabe que eu investigo sobre o código do símbolo, sobre a imaxe e o que hai detrás dela nos “colosos” e nas pequenas igrexas esquecidas do Románico galego; mais, o feito diferencial atopado na Catedral de Lugo, a memoria colectiva deste meu pobo e a singular Ofrenda identitaria, leváronme por curiosidade e por realidade afondar nunha parte da nosa historia.
O feito en si, a Ofrenda ao Santísimo Sacramento na Catedral de Lugo, comeza en 1669 nun momento no que a Catedral achábase na miseria económica, cousa que foi o leave motive na historia desta casa. Chamada a ofrenda dos “1.500 ducados”, esta imitaba a que por parte do Estado se levaba a cabo aos pes da imaxe de Santiago en Compostela, e ámbalas dúas supuñan unha axuda ao culto dos altares maiores destas catedrais. Mais en Lugo fundamentouse coma un acto de identidade propia.
O cáliz, símbolo do banquete eucarístico e fonte de vida e saber, aparece por primeira vez como emblema das armas do Reino no manuscrito inglés de Segar’s Roll, copilado cara 1282. Para uns derivado das antigas lendas e para outros pura invención ou ocasión, ao coincidir fonéticamente Galyce–Calice e presentarse como un símbolo dun reino sen armas, para min –unha medievalista- é canto máis que unha casualidade a elección de dito símbolo nun momento no que o Espírito Xacobeo chegaba aos confíns da Europa medieval. Dita elección, feita por un inglés, ben puido deberse ao ambiente que se respiraba na Europa do século XIII, no que a Presenza Real de Cristo na Eucaristía, sentir continuado da seo lucense e simbolizado no copo, estaba a ser negada por cátaros e valdenses.
Así é como o símbolo da “Magna celebratione divinitatis ibidem divinitus inspirata”, expresión empregada pola raiña Urraca en 1107, e sobre o que “… nocturnis ac diurnis temporibus ministeria celebrant divina” en Lugo, como indican en 1130 os condes Gutierre e Toda, convértese non só no emblema do Cabido lucense, tamén das armas da cidade e no brasón da Galiza. En realidade, e coma indica Pardo de Guevara,os emblemas heráldicos –as armas- no primeiro momento non foron máis que signos persoais de carácter fundamentalmente ornamental, é a historia a que lles fixo adquirir o valor de signos da individualidade persoal ou colectiva, como neste caso.
Completado posteriormente con sete cruces correspondentes ás sete antigas provincias desta terra e representadas na Ofrenda ao Santísimo polos seus alcaldes e alcaldesas, a heráldica cobra vida en Lugo e o pobo reafirma a súa identidade.
O domingo infraoctava do Corpus Christi celébrase en Lugo, a Oferenda do Reino de Galicia ao Sacramento. Tense feito máis de trescentas veces desque foi acordada; e non deixou de celebrarse cando a Xunta foi suprimida. E o único acto era que se tiña por revivida en cada ano unha vez, e por unhas horas. Porque cando no 1834 veu a lexislación en que as provincias cederon aos antigos reinos, e se suprimiron os seus consellos e xeneralidades, as sete cidades que compoñían a representación da corporación galega seguiron, por turno de persoeiros, o rito estabrecido no século XVII. O cortexo saíu sempre, como entón das casas do Concello de Lugo cara a Catedral sin que faltara nunca nél o pendón do Marqués de Hombreiro, que foi o derradeiro Diputado Xeral; seguíuse chamando Delegado Rexio ao Alcalde a quen toca ao leer a Invocación, tratando de Alteza ao Reino e soando a Marcha na entrada ou no Ofertorio.
Xa sabedes o porqué deste rito. O culto eucarístico na Basílica de Lugo, cabeceira do Convento román lucense, tivo, de antergo, sona e singularidade: a belidísima labra da escola de Mestre Mateo, na portada norde, e unhas verbas do privilexio de dona Urraca testemuñan a súa vivencia no século XIl. Revélao a exposición permanente do Sacramento. Os historiadores teñen buscado razóns ao privilexio: pode datar dun concilio onde se decrarase a presencia real ou porque fose perduración dunha forma de culto das grandes basílicas, que se mantivese nesta por quedar exenta Galicia do dominio islámico.
No século XIII reforzaríase, frente a cátaros e albixenses, a devoción eucarística, co espallamento de relatos de miragrese ca institución da festa co Corpus. Coido que, ás razóns que ten aducido pra estes feitos Ferreiro Alemparte, haberá que sumar outras en relación co inzamento do culto marial; eiquí axuntábanse as dúas liñas.
O certo é que no retabre, feito por Cornielles de Holanda no 1534, púxose un sagrario-hostensorio, sin precedentes coñecidos, cun cristal na portiña pra a colocación da Hostia consagrada, que pasóu logo a unha custodia feita por Arfe, doada no 1636, e que se puxo nun gran viril no 1768, baixo o tabernáculo neoclásico.
A Oferenda do Reino básase nestas tradicións e privilexios que fan pasar o emblema eucarístico á heráldica de Galicia, de xeito que Pallares Gayoso chegóu a decir que “ninguno del orbe puede blasonar de mejor escudo” e Seguín tiduóu a súa “historia”, “Gali cia, Reyno de Cristo Sacramentado” . A presencia nél do grial ou do viril foi o que dou pe á esixencia dos meirandes honores pra as bandeiras en que se poñía, tal é o caso do heroico “Tercio de Gallegos” de Buenos Aires, na campaña contra os ingleses.
As orixes da Oferenda conócense moi ben. Un Coengo Maxistral de Lugo, coido que Xoan Velo, doulle a ideia a os maxistrados da Real Audiencia. O Cabidoo encarregoulle un Memorial ao erudito Pallares Gayoso, o autor desa importante historia que leva o tíduo pagano-cristián de “Argos Divina” . A Xunta de Galicia tomóu o acordo na reunión convocada no 1669 pola Reina Gobernadora Dona Mariana de Austria, a causa da guerra de Flandes. Aínda despóis, en honra da eirexa-solar da heráldica do Reino, a Xunta sufragou impor tantes obras na Catedral de Lugo. Non esquenzamos a suposta etimoloxía “Galicia”, terra do ” Galia”.
Despóis do século e medio da disolución, Galicia volve a ter a súa Xunta, que nunca desapereceu de todo, pois, pra que non “prescribira”, elixíu a festa eucarística de Lugo, e defende a súa sobrevivencia, cumprindo un voto na metrópoli da Galicia román.
Asomámonos ao mundo da política e o tema que máis se debate desde fai 4 anos é o das medidas sociais en favor dos desfavorecidos e afectados pola crise. Os partidos políticos da nova era teñen moi claro o de “Stop Desafiuzamentos” e todo o que iso implica.
Na rúa, é moi probable que sempre haxa algunha ONG que che ofreza información sobre os seus proxectos sociais á vez que che pide colaboración económica.
É indiscutible, xa que logo, a sensibilidade que provoca nunha parte da sociedade a outra parte que non ten abondo recursos para vivir nunhas condicións dignas.
Pero coñecemos a verdadeira orixe destes sentimentos de bondade? Pódese explicar todo o mundo da caridade desde a mera filantropía? Se fose así, como se entenden, entón, as guerras con armas entre algúns países, as guerras a base de insultos dos políticos, os ataques terroristas e calquera outro tipo de agresión contra as persoas que enchen as páxinas dos xornais todos os días?
O verdadeiro sentido e orixe da caridade só o atoparemos no que é caridade (amor) absoluto: Deus, que, para ser tal, ten que posuír en grao infinito todas as cousas boas, incluída a capacidade de amar. A nosa capacidade de amar e de facer caridade, xa que logo, é limitada. A de Deus non se esgota nunca. Por iso, se queremos facer caridade auténtica temos que beber da fonte inesgotable de amor que é Deus, que ao crearnos fíxonos tamén participes dela.
Recomendo volver ler a encíclica Deus caritas est de Benedicto XVI.
Damos un paso máis. A orixe da nosa capacidade de amar e compadecernos xa está un pouco máis clara. Pero a finalidade, está clara? Facemos o ben só por un mero sentimento humanitario e porque así nos sentimos mellor? Se un día ninguén no mundo tivese necesidade de material, xa non sería necesario amar-facer caridade?
O Reino de Deus que nos veu a anunciar Xesucristo é un reino de paz e xustiza infinitas, onde ninguén vai pasar ningún tipo de necesidade, porque alí todo será absolutamente perfecto. O cristián, do mesmo xeito que calquera persoa de mundo, desexa vivir nun mundo destas características, por iso trata de adiantar a este momento o que despois será a realidade da vida escatolóxica. A garantía de eternidade que nos ofrece Xesucristo lévanos a vivir xa desde agora nesa clave de caridade permanente, aínda que a nosa condición egoísta, froito do pecado orixinal, lévenos a desviarnos con frecuencia deste camiño de solidariedade.
Xesucristo, o Fillo de Deus, entrégase por amor. E isto é o que celebramos na Eucaristía que alimenta a vida da humanidade. Cando imos a Misa non estamos contemplando unha escenificación dun feito pasado. Celebrar a Eucaristía é enchernos da Palabra e o Corpo de Cristo para que a nosa vida sexa unha vida entregada por amor como a de Xesucristo.
