Opinión

Cartas o artículos de opinión sobre temas de actualidad o de temática formativa

O xogo do cristianismo. Os primeiros séculos na Diocese lucense

Mapa de Ptolomeo. (Figura en “A Gran Historia de Galicia”, La Voz de Galicia 2007)

Preguntarnos polo inicio de calquera amor non é unha tarefa doada: ao principiou distinguíache entre a xente. Eras unha persoa máis que camiñaba na mesma dirección aínda que paralelamente, pero chegou un día en que nos cruzamos. Desde ese intre camiñamos xuntos. Logo vivimos xuntos e, despois, naceron os nosos fillos que selaron a nosa alianza.

É un símil que nos permite falar do compoñente cristián nos primeiros séculos na Diocese lucense. Sería pueril crer que chegou un notable bispo e asentouse a partir do primeiro século do cristianismo conforme ía difundíndose esta novidade. A expansión nos primeiros séculos podémola imaxinar como un grupo de seguidores do Nazareno que vai penetrando nas diferentes clases sociais sen maior ánimo que o de seguir as doutrinas do Mestre, doutrinas que non eran entelequias, senón que tiñan aplicación práctica na vida cotiá. A novidade do cristianismo estaba en que tiña consecuencias na maneira de vivir: unha crenza que tiña implicacións na vida cotiá, algo inexistente na relixión romana. Non se distinguía ben ao principio que era iso de ser cristián.

Quizais os primeiros cristiáns lucenses camiñaron no medio da masa sen maior pretensión que ser consecuentes coa súa fe. E quizais os primeiros cristiáns que chegan a Lucus Augusti viñan como soldados formando parte das lexións romanas. Do mesmo xeito que outras sensibilidades relixiosas, por exemplo o mitraísmo, convivían dentro do estamento militar; tamén o propio cristianismo causou impacto nun grupo non moi numeroso de soldados. Ese talante disciplinario, pero non o discurso bélico co que se caracteriza o exército, concordaba coa nova relixión. Do mundo militar, o cristianismo, vai tomando a súa propia linguaxe. Lémbrese o caso da palabra sacramentum, que non é outra cousa que o xuramento que facían os soldados ao principio da súa misión.

O cristianismo é unha relixión que vai tomando ideas da realidade na que se atopa para expresarse.

Sabemos que a tolerancia do cristianismo non sucede até o ano 313 co edicto de Milán e Constantino, e que non pasa a ser relixión oficial do Imperio até o emperador Teodosio, no ano 375. Esas realidades ocúltannos, ou non permiten afirmar con claridade, a existencia do cristianismo nestas terras, pero o que podemos afirmar é que si existirían cristiáns.

O descubrimento da ara adicada a Mitra xunto á Catedral fainos pensar máis que de guerras dunha relixiosidade militar, e sobre todo no século III. Tampouco temos mártires nin casos de persecución relixiosa que nos fale dunha evanxelización precoz, case inmediata aos apóstolos. A min, particularmente, gústame imaxinar que os primeiros cristiáns que houbo nestes extremos do finis terrae, eran homes e mulleres cunha filosofía de vida moi marcada, que eran consecuentes coas súas crenzas e que pasaron pola vida facendo o ben sen loitas dialécticas. Houbo cristiáns en Lugo nas lexións romanas? Nunca o saberemos a non ser que se lean outro tipo de pegadas até agora refugadas. Xa sería máis difícil afirmar que o Camiño -así denominado o cristianismo no libro dos Feitos dos Apóstolos- penetrase nos indíxenas sobre todo á hora de adoptar unha relixiosidade diferente ao paganismo no que estaban habituados a vivir. Senón para mostra vease o De correctione rusticorum do noso San Martiño de Braga ou de Panonia (século V d.C.). Neste libro vese un esforzo por conducir á fe aos rudos homes do campo non cancelando ou condenando as súas prácticas, senón enchéndoas dun novo contido. Lembro neste caso os rezos que debían substituír as invocacións a determinados seres divinos ao recoller as herbas do campo.

Nos tempos do Arde Lucus -ambientada entre o século I a. C. e o V d. C- o fenómeno do cristianismo sería un xogo de nenos, a súa incidencia sería pouco significativa.

Óscar González Murado

Sacramentum caritatis

A celebración eucarística do Corpus Christi, adornada coa presenza silenciosa de fieis das parroquias da cidade, vestida de gala e coloreada de branco cos nenos da primeira comuñón, remóntanos ao clima espiritual do Xoves Santo, o día en que Cristo, na véspera da súa paixón, instituíu no Cenáculo a santísima Eucaristía. Deste xeito, o Corpus Christi constitúe unha renovación do misterio do Xoves Santo, co fin de obedecer á invitación de Xesús de proclamar ao mundo aquel misterio da última Cea que revelou na intimidade aos apóstolos.

Na liturxia do día da solemne festa do Corpus Christi cántase na secuencia o seguinte refrán: “é certeza para os cristiáns: o pan convértese en carne, e o viño en sangue”. É por iso festa singular que constitúe unha importante cita de fe e de loanza para toda a cristiandade pero con especial devoción e tradición na cidade e na Diocese de Lugo. Na exhortación postsinodal á que fai referencia o título deste artigo lembraba Bieito XVI que o misterio eucarístico “é o don que Xesucristo fai de si mesmo, revelándonos o amor infinito de Deus para cada ser humano” (SC,1).

A celebración, durante este ano, dos 350 anos da Ofrenda do Antigo Reino de Galicia a Xesús Sacramentado na Catedral de Lugo (1669-2019) contribúe a enaltecer a inmemorial devoción ao Santísimo na nosa cidade. A exposición conmemorativa que percorre as sete capitais de provincia do Antigo Reino de Galicia mostra datos e documentos dos nosos arquivos lucenses que poñen de manifesto o tesouro relixioso, cultural e social que se xerou a través de tres séculos e medio de historia pola antiquísima tradición que xurdiu aquí para a defensa da fe na presenza real de Xesús Sacramentado.

Existe tamén outra antiga tradición eucarística na nosa Diocese que vén desde o século XIV, confirmada por fontes históricas e arqueolóxicas. Refírome á do Cebreiro. Esta fermosa historia relata que un sacerdote cando celebraba a Eucaristía pensaba que naquel cru inverno (como todos os invernos do Cebreiro) no que a neve se amoreaba e o vento aumentaba, ninguén se achegaría á celebración da Santa Misa. Pero equivocábase o sacerdote. Juan Santín, labrador de Barxamaior chegou exhausto até o Mosteiro para participar na celebración. O celebrante, de fe titubeante, non soubo valorar abondo o sacrificio daquel campesiño nun día tan intempestivo. No momento da consagración decátase e ve, cos seus propios ollos, como a Hostia santa convértese en carne sensible, e o contido do cáliz, en sangue que latexa e tingue de vermello o mantel do altar. Asombrado, o sacerdote preguntábase que era aquilo que vían os seus ollos.

Quixo así o mesmo Xesucristo fortalecer a débil fe daquel monxe pero tamén a de todos. Foi un milagre asombroso. O grandioso é que hoxe segue sucedendo en cada celebración eucarística, en cada primeira comuñón, en cada ser humano que se achega con fe á Eucaristía ou en cada un que, necesitado de confianza, dúbida ou mesmo se mofa da fe dos crentes. A noticia do milagre estendeuse por todas partes xerando unha renovada devoción á Eucaristía. Hoxe, con fe renovada proclamamos firmemente estas verdades. E seguiremos dicindo, desde sempre e para sempre: Viva Xesús Sacramentado!

Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral da Diocese

[Artículo en castellano]

O remedio da caridade

Sempre que escoito a canción de Eros Ramazzotti `Se bastasen un par de cancións’ non podo evitar deixar de pensar na Caridade. É por este fragmento en concreto: «.. Até os muros que nunca pensamos pódense abrir. Se abondasen dúas boas cancións para botar unha man, poderíanse achar mil razóns para ser máis humanos. Pode pasar, pode ocorrer… Para deixar de acudir ao remedio da caridade».

O meu punto de reflexión é sobre ‘o remedio da caridade’. Certamente a caridade é un remedio a algo que non vai ben. Cáritas manifestou en múltiples ocasións que o ideal sería que non existise esta organización… Iso significaría que a sociedade está a funcionar ben. Pero a realidade non é así. Vémolo día a día nos medios de comunicación, nas redes sociais e tamén ao noso carón. A dignidade da persoa vese degradada cada vez máis: lonxe e preto de nós. Problemas de vivenda, de alimento, de non chegar a fin de mes. E problemas de acceso á educación, de igualdade de oportunidades, de marxinación, de explotación, de violencia extrema…

Todo isto necesita unha solución que moitas veces non é doado atopar ou de poder levala a cabo. Pero non por iso debemos deixar de tentalo. Buscamos `remedio’, sabendo que non é a solución.

Cáritas, a Igrexa, mira á persoa no seu conxunto, tentando remediar tanto as carencias materiais como espirituais, querendo que a persoa teña vida en plenitude, sen ter en conta a súa raza ou relixión, acollendo sempre quen o necesita.

Nas campañas do Día da Caridade propónsenos o remedio da caridade e algo máis. Non contentarnos con remediar os problemas cotiáns que son froito de estruturas inxustas. Non contentarnos con expresar o noso descontento… Cando dicimos que as cousas non van ben, simplemente constatamos unha realidade, cando dicimos que eses problemas teñen remedio, estamos a dar un paso máis para resolvelos e cando poñemos algo da nosa parte para cambiar esa realidade que criticamos, comprometémonos para que as cousas cambien: «O teu compromiso mellora o mundo». Non botemos balóns fóra.

José Manuel Castro Alba

Párroco no Páramo

Imaxe: cathopic

O sacerdote: «ser» e «estar»

A partir do 13 de maio deste ano os traballadores están obrigados a «fichar» ao entrar e saír dos seus postos de traballo. Non faltou quen me preguntase se os curas tamén tiñamos que «fichar».

Esta medida deixou en evidencia que non é posible cuantificar e medir os traballos de moitas persoas. Moito menos a misión dun sacerdote que consiste fundamentalmente en «ser» e «estar», que, neste sentido, é semellante á duns pais de familia. É que se pode ser pai, nai ou fillo só por unhas determinadas horas contempladas nunha lei laboral?

O sacerdote sempre o é e ten que estar sempre. En español distinguimos ben os verbos ser e estar, aínda que algunhas veces poidan utilizarse indistintamente. Noutras linguas só ten un verbo para referirse a estas dúas accións e por iso cústalles moito comprender a distinción que facemos nós. Aquí sabemos ben que ademais de «estar» tamén debemos «ser» e que unha cousa non quita a outra, senón que máis ben a esixe.

Os sacerdotes «somos» para os demais e tamén para nós mesmos. Un sacerdote segue sendo sacerdote aínda que non teña unha misión ou función concreta ou aínda que estea xubilado ou, mesmo, se unicamente se dedica a tarefas civís.

Non é cuestión de facer, senón de ser. O sacerdote «é» aínda que non sempre poida «estar». E se «está» pero non «é», a súa misión queda totalmente invalidada pola súa incoherencia de vida.

A opinión pública facilmente xustifica as cousas que se fan na vida privada, pero, ao final, todos preferimos estar ante unha persoa de vida coherente e íntegra que ante unha que non o é, porque non nos ofrece o mesmo grao de confianza. Non é algo distinto ao que di o mesmo Xesucristo cando nos lembra que se non somos de fiar nas cousas pequenas, como imos selo na que valen de verdade?

Ademais, ao sacerdote esíxeselle «ser» sempre, non só cando «está». Para el non existen os actos feitos nin as palabras ditas na súa vida privada que poidan ser incoherentes coa súa condición sacerdotal, independentemente de que saian ou non á palestra pública.

En realidade, todo isto que estou a dicir sabemos que debería ser o normal na vida de todas as persoas, pero parece que o sacerdote ten máis obrigación de coherencia de vida neste sentido.

Volvemos ao comezo deste artigo. Como se mide a eficacia dun pai ao que xa só lle quedan forzas para ser e estar, aínda que non faga xa nada? E canto se bota en falta a persoas que simplemente «sexan» e «estean» aínda que non fagan nada ou o fagan mal, pola súa falta de forzas, pero con boa intención!

Do mesmo xeito podemos falar dos sacerdotes. Necesitamos ser coherentes, polos demais e por nós mesmos. Dificilmente seremos felices e pouco froito evanxelizador darán as nosas múltiples actividades se non temos unha vida coherente por moito que fagamos polos demais.

Miguel Ángel Álvarez Pérez

Párroco da Fonsagrada

Imaxe: cathopic

Artículo original

O Movemento Obreiro e a Igrexa

Repítese mecanicamente que o Movemento Obreiro (MO) naceu á marxe da Igrexa e mesmo contra ela. Esa opinión é sostida en xeral nos diversos medios, pero a realidade é máis plural e complicada, como espero poñer de manifesto.

É certo que se un pensa que o primeiro sindicato que se funda en España é a UXT, entón só pode concluír que o MO en España empeza en 1888, cando se celebra en Barcelona o seu congreso constituínte (12-14 agosto), aínda que os seus prolegómenos estarían na folga da Asociación da Arte de Imprimir de febreiro de 1882, pola que encadean a Paulo Iglesias e toda a xunta directiva.

Anteriormente organízase en España a AIT (Asociación Internacional de Traballadores fundada en Londres en 1864) a partir da visita de G. Faneli a Barcelona e Madrid en novembro de 1868. Nela xoga un papel destacado Anselmo Lorenzo (Ver o seu libro El Proletariado Militante). Anselmo xunto con Mora e Morago esténdena a Portugal (1871).

Non obstante as primeiras asociacións obreiras de España son a Sociedade de Teceláns do Algodón, que era un sindicato con máis de 8000 afiliados en Barcelona, e a Asociación Mutua de Teceláns de Barcelona que era a paralela asociación benéfica para afrontar problemas de previsión social. Este sindicato busca defender a dignidade do traballador, non usar tecidos estranxeiros e impedir o traballo obreiro por un salario inferior ó fixado. Faríase folga en caso de non acadar ese salario.

Estas sociedades celebran os seus aniversarios na igrexa parroquial de Santa María do Mar, un templo de grande beleza. Celébrano cun solemne Te Deum con predicador (1841, 42, 43). Para mostra citamos este texto da convocatoria:

“Consocios e compañeiros: antes do dez de maio do ano pasado xacíamos en completa abxección, arrastrando unha ominosa cadea cuxos elos labraron a cobiza dos fabricantes, auxiliados polo despotismo: xemíamos de miseria, e xemían as nosas familias invocando o auxilio do ceo contra tanta humillación, xa que non nos era dado dirixirnos aos homes cando castigaban ata os lamentos do desvalido. Escoitou os nosos clamores o Deus das misericordias e permitiu que, -na pragada sociedade española, unha revolución, a sombra da cal nos levantamos ousados-, secundara cos nosos febles esforzos a grande obra da rexeneración social…

Compañeiros: achégase o primeiro aniversario de aquel memorable día. Os representantes da Asociación invitámosvos a todos, con fervor e entusiasmo, para que concorrades a celebralo. Imos todos prostrarnos ante as aras dese Deus, protector dos pobres…”

Xa dende o primeiro ano tiveron problemas coa legalidade e sobre todo a partir de 1844 tiveron que vivir basicamente na clandestinidade.

É un feito incuestionable que os sindicatos e o MO apareceron na humanidade nos países de tradición cristiá, porque este contexto cultural-relixioso o fixo posible, non así outros contextos. (Miguel Ángel Pizarro, Lo Cristiano y los Cristianos en los Orígenes del Movimiento Obrero).

Como dato anecdótico posterior temos que na folga revolucionaria de 1934 en San Miguel de Bembibre os obreiros e sindicalistas fixeron unha barricada para enfrontarse a tiros coas forzas da orde, dirixidas polo capitán Rodríguez Lozano, entre outros. Trouxeron da igrexa a imaxe do Sagrado Corazón co seu manto vermello para a barricada e puxéronlle o letreiro: “A Ti defendémoste porque es dos nosos”.

Por outra parte, se ollamos á época Franquista, teríamos que recoñecer un papel fundamental na recuperación do MO e sindical ao Apostolado Obreiro como pode verse nestes feitos:

– Militantes da HOAC crean o primeiro bufete de avogados laboralistas de España en Santander.

– A primeira Comisión Obreira que deu orixe ao sindicato CCOO púxose en marcha na mina “A Camocha” de Asturias e está formada por un grupo de militantes da HOAC. Na primeira Comisión Obreira de Bizcaia de 8 membros, 7 eran militantes da HOAC. Daquela o Partido Comunista lanzara como organización sindical a OSO, e ante o seu fracaso buscaron facerse có control de CCOO.

– No final do franquismo, a UXT estaba falta de militantes. Para reactivar a organización buscáronos mediante a fusión-ruptura doutro sindicato promovido pola militancia apostólica obreira, a USO.

– Ademais de participar noutros sindicatos esta militancia apostólica creou a editorial ZYX.

Esta escolma de feitos coido que é suficiente para revisar o estereotipo de que o MO xurdiu contra a Igrexa ou que no Franquismo se reorganizou á marxe da Igrexa. Hai espazo para teses doutorais que repensen estas realidades, se hai atrevemento, valentía e rigor científico. Tamén nos queda á xente de Igrexa o reto de continuar na loita contra as explotacións e opresións de hoxe.

Antón Negro

Delegado Episcopal de Cáritas

Imaxe: Cathopic

A %d blogueros les gusta esto: