paz

Ao comezo do ano que agora se inicia, experimentamos bos e novos desexos que manifestamos en xestos e palabras. Talvez, un dos bens máis grandes e proveitosos sexa sen dúbida a paz. Por iso, a Igrexa Católica celebra o día primeiro de ano, na oitava do Nadal, a Xornada Mundial da Paz coincidindo coa Natividade de Santa María Nai de Deus a quen os Pais do Concilio de Éfeso aclamaron como Theotokos porque nela a Palabra fíxose carne e dese modo o Príncipe da paz, acampou entre nós.

Nunha sociedade tan problematizada como a nosa, tan convulsa e con frecuencia habitada por complexas e difíciles relacións humanas, a paz debería ser un desexo fundamental e unha tarefa prioritaria. Por iso a Igrexa celebra, a nivel universal, no primeiro día do ano, esta importante xornada. O Salmo 34, de onde está tomado o título deste artigo, é a expresión sincera dun crente que invita a buscar a paz e a conseguila «correndo» tras ela. A análise de textos do Antigo Testamento, especialmente os proféticos, nos que o vocábulo Shalom triunfa (29 veces en Isaías, 31 en Xeremías, 27 nos Salmos) evidencia as características distintivas da paz bíblica, que como don de Deus, non pode confundirse coas paces mundanas fráxiles e ilusorias con frecuencia separadas do compromiso da conversión persoal, da paz interior e sobre todo, da práctica da xustiza cos pobres e os oprimidos. A conexión entre paz e xustiza sublíñase enérxicamente en toda a Biblia ata chegar a definir a paz como obra da xustiza.

Xesús de Nazaret, o Fillo de Deus, Príncipe da paz, fronte ás distintas posibilidades que se lle ofrecían de facer fronte á ocupación romana -a resistencia armada, a adaptación oportunista e a resignación pasiva-, sitúase nunha antítese radical: rexeita decididamente a revolución armada, predica a chegada do Reino de Deus e a necesidade de preparar a súa vinda co cambio de corazón. Pero aínda máis: en lugar de reclamar integristamente a lei literalmente interpretada, defende a primacía do ser humano sobre as normas e radicaliza o mandamento do amor cara ao perdón sen límites e o amor aos inimigos. O carácter pacífico e non violento de Xesús atopa a súa expresión en Mt 5 cando proclama ditosos aos axentes da paz e na súa propia paixón sendo vítima dunha violencia inxusta e atroz que inicia o camiño da vitoria e da non violencia activa co acontecemento da resurrección.

O Papa Francisco, con motivo desta Xornada, recorda dun modo especial a quen sofren pola ausencia da paz. De feito, sufrimos todos cando percibimos como se incita ao odio, cando hai escenas de violencia nos fogares, cando os esposos non se respectan e maltratan, cando pais e fillos insúltanse ou cando no canto de orientar as nosas enerxías na promoción dunha cultura do perdón e a reconciliación, exhíbense nalgúns medios escenas de violencia e de desprezo aos máis débiles sen ningún tipo de pudor. De entre os que máis sofren, o Papa invítanos a mirar aos máis de 250 millóns de migrantes no mundo, dos que 22 millóns e medio son refuxiados. Abrazar a quen foxen da guerra e da fame e acollelos con atención vixiante e comprensiva é responsabilidade dos poderes deste mundo e de cada un de nós se de verdade queremos ser construtores da paz. Ao longo da historia, moitos creron no soño da paz. Hoxe, en moitos fogares e en moitos pobos é posible. E este é o mellor testemuño de que non se trata dunha utopía irrealizable.

José Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral da Diocese

Imaxe: cathopic.com

A raíz do meu artigo do 31 de decembro de 2016 sobre a mensaxe de Paz do Papa, algunha persoa preguntoume por qué cría que non lle darían o Nobel da Paz ao Papa Francisco. Deixando a un lado as diversas autoxustificacións que poidan elaborar os membros do xurado, aquí trato de salientar as realidades obxectivas que dean unha explicación plausible da non concesión do Nobel da Paz a este Papa e aos anteriores. Entendo que hai dúas razóns fundamentais para esta negativa: unha é especifica para o Papa e a outra é compartida con outros pacifistas aos que tampouco llelo deron a pesar dos seus merecementos.

A PRIMEIRA razón ten que ver coa propia definición do Estado noruego. En España moitos pseudoprogresistas poñen como exemplo de estados laicos aos países nórdicos, aínda que non o son. Fixándonos só no caso de Noruega podemos dicir que é un estado confesional luterano. Así a Reforma Constitucional, que entrou en vigor o 1 de xaneiro de 2017, di o seguinte: “A Igrexa de Noruega, Igrexa Evanxélica Luterana, manterase como a IGREXA NACIONAL EN NORUEGA e SERÁ APOIADA COMO TAL POLO ESTADO”. Antes a súa Constitución dicía: “A relixión evanxélica luterana permanecerá como a relixión pública do Estado”

Calquera das dúas definicións é moi distinta da que dá a Constitución Española, un Estado aconfesional. Por iso podemos dicir que Noruega é un Estado confesional luterano, que ten unha bandeira con unha gran cruz latina que a ocupa por completo.

Dada esta situación do Estado noruego é fácil entender que, por cultura e tradición, o normal é que non se lles pase pola cabeza aos da Academia darlle o Nobel ao Papa da Igrexa Católica de Roma, por moito que sexa merecedor deste galardón.

Non esquezamos que hai 4 estados confesionais na Unión Europea (3 na parte norte e Noruega non é da UE) e ningún é católico, entre outras razóns porque a Igrexa Católica non os quere, ao menos desde o Concilio Vaticano II.

A SEGUNDA razón, compartida con outros pacifistas serios, ten que ver cunha visión global do compromiso coa Paz, que inclúe a transformación do sistema socioeconómico vixente por outro baseado na xustiza, na dignidade inviolable de toda persoa, na defensa do pobre e do seu protagonismo sociopolítico e na defensa do medio ambiente. A loita pola Paz esixe tamén que as institucións sociais estean ao servizo das persoas, especialmente dos máis pobres, xa que os Bens da Creación son para toda a humanidade (Destino Universal dos Bens).

Denunciar que as institucións internacionais, a ciencia, a tecnoloxía e a economía vixente espolian aos pobres para enriquecer aos ricos non pode saírlle de balde a quen faga esta denuncia. O mesmo pasa coa oposición ás condenas a morte: fame, aborto, guerras, eutanasia, execucións, violencias… Ademais defender que o traballo (a persoa) ten que estar sobre o capital non é tolerable para os opresores deste sistema económico que mata (ver a encíclica do papa Francisco: Evangelii Gaudium, 53).

Así temos que na lista de pacifistas sen o Nobel, a modo de exemplo, están: Hélder Cámara, Andrea Ricardi (fundador das comunidades de San Egidio en 1968), Peter Benenson (fundador de Amnistía Internacional en 1961, tres anos despois de converterse ao catolicismo), Lanza del Vasto (fundador das comunidades non violentas El Arca), Jean Goss, María Montesori, Roger de Taizé. L.B. Shastri (1º ministro da India, un dos gobernantes de máis altura moral), etc. e, por suposto, o emblemático pacifista do século XX, Mathama Gandhi.

A min non me cabe dúbida que estes son mellor compañía ca moitos dos gañadores do Nobel da Paz. As decisións da Academia Sueca dos Nobel xeran esas listas, que non lles serven para presumir.

Vistas estas realidades vai ser difícil, por non dicir imposible, que lle dean o Nobel da Paz ao Máximo Facedor de Pontes (Sumo Pontífice), que é o Papa.

Antón Negro

Delegado Episcopal de Cáritas

O Papa Francisco foi proposto para o Nobel da Paz no 2016, pero non lle foi concedido e aventúrome a prognosticar que tampouco llo darán en anos sucesivos. A San Xoán Paulo II tampouco llo deron, a pesar de ser proposto en varias ocasións polo seu traballo constante pola paz e máis de 50 intervencións para impedir a Guerra do Golfo contra Iraq… Algúns dirán que non llelo dan por ser líderes relixiosos. Por que entón llelo deron ao Dalai Lama (1987) e ao bispo anglicano Desmond Tutu (1984)?

Pero non só quedou sen o Nobel Xoán Paulo II e quedará Francisco, senón que tamén quedaron sen el auténticos pacifistas entre os que sobresae Mahtama Gandhi, a pesar de ser proposto en 5 ocasións, pero si se lles outorgou a varios que non son exemplo de pacifistas.

En 1981 a Asemblea Xeral declarou como Día da Paz o da apertura do período ordinario de sesións en setembro, pero houbo que agardar ao 7 de setembro de 2001 a que a ONU fixara un día concreto para celebrar o Día Internacional da Paz, que será o 21 de setembro a partir do 2002 (resolución 55/282).

No ámbito escolar, no ano 1964, púxose en marcha o “Día Escolar da Non-violencia e a Paz” como unha iniciativa non estatal, independente, libre e voluntaria de Educación Non-violenta e Pacificadora. Celébrase o 30 de xaneiro, aniversario da morte de Gandhi, ou un día próximo, pero no Hemisferio Sur por razóns de calendario soe trasladarse ao 30 de marzo ou a días inmediatos.

Na Igrexa Católica xa no ano 1967 o Papa Paulo VI (tamén sen o Nobel) institúe o 1 de Xaneiro como Día da Paz e o 8 de decembro asina unha Mensaxe para o 1 de Xaneiro de 1968. Desde entón nunca faltou unha mensaxe do Papa para ese día, que asina polo 8 de decembro. A mensaxe de 2017 é, por tanto, a mensaxe número 50, medio século de mensaxes!.

O Papa le a mensaxe o 1 de xaneiro aos membros do Corpo Diplomático ante a Santa Sé. Os medios de comunicación fanse eco desta mensaxe para coñecemento xeral.

Estas mensaxes son unha parte significativa da Doutrina Social da Igrexa, que apenas se ten en conta. Para facernos unha breve idea imos citar o título dalgunhas, que nos mostran como promover unha serie de actitudes necesarias para a construción da Paz:

Paulo VI: “A promoción dos Dereitos do Home, camiño cara a paz” (1969),  “Se queres a paz, traballa pola xustiza” (1972) “Non á violencia, si á paz” (1978)

Xoán Paulo II: “Para servir á paz, respecta a liberdade” (1981), “Para construír a paz, respecta ás minorías” (1989), “Se queres a paz, sae ao encontro do pobre” (1993), “Non hai paz sen xustiza non hai xustiza sen perdón” (2002).

Benedicto XVI: “Combater a pobreza, construír a paz” (2009), “Se queres promover a paz, protexe a creación” (2010), “A liberdade relixiosa, camiño para a paz” (2011).

Francisco: “Non escravos, senón irmáns” (2015), “Vence a indiferenza e conquista a paz” (2016). A súa mensaxe para 1 de xaneiro de 2017, asinada e coñecida o 8 de decembro de 2016, leva por título, “A non-violencia: un estilo de política para a paz”. É unha mensaxe oportuna, pois se pensamos que a paz se consegue coa violencia, non pensamos nin moito nin ben, pois coa violencia sempre gañará o máis forte, violento, tramposo, poderoso… O texto merece unha lectura sosegada, e para abrir o apetito vou salientar o que segue:

Responder con violencia á violencia leva, NO MELLOR DOS CASOS, á emigración forzada e a un enorme sufrimento, xa que as grandes cantidades de recursos que se destinan a fins militares son quitadas das necesidades cotiáns dos mozos, das familias en dificultade, dos anciáns, dos enfermos, da gran maioría dos habitantes do mundo. NO PEOR DOS CASOS, leva á morte física e espiritual de moitos, se non é de todos. (nº 2)

Despois de referirse a Gandhi, K. Abdul Ghaffar Khan e M. Luther King engade: “En especial, as mulleres son frecuentemente líderes da non violencia, como, por exemplo, Leymah Gbowee e miles de mulleres liberianas, que organizaron encontros de oración e protesta non violenta (pray-ins), obtendo negociacións de alto nivel para a conclusión da segunda guerra civil en Liberia…

… Non cansemos nunca de repetilo: «Nunca se pode usar o nome de Deus para xustificar a violencia. Só a paz é santa. Só a paz é santa, non a guerra».” (Nº 4)

Antón Negro

Delegado episcopal de Cáritas