laicos

Nun artigo anterior reflexionaba sobre que esta é a hora dos laicos. Hoxe reflexionarei sobre a tarefa específica dos laicos, distinta das outras vocacións. Un amigo español dicía con ironía que laico é o que está “al laíco del cura”, o que suxire diversas ideas. Realmente laico é o que desenvolve unha tarefa laical, secular.

Os grupos humanos xeran diversas funcións e tarefas distribuídas entre os seus membros. Na medida que se fagan con sentido común e harmonía repercutirá positivamente no ben de todos. As funcións poden exercerse con diversos estilos, sempre que se fagan dentro do principio cooperativo.

En outubro de 1987 celebrouse o Sínodo dos laicos, que culmina no documento (30-XII-88) “Christifideles Laici” (ChL). Como os presbíteros son servidores dos laicos, o seu Sínodo foi en 1990.

Un Sínodo é unha Asemblea da Igrexa Católica formada por unha representación dos bispos e normalmente invítase a algúns relixiosos e laicos. Hai a posibilidade de participar no proceso de preparación. Coas aportacións elabórase unha Exhortación Apostólica asinada polo Papa, quen lle dá coherencia e unidade. Por iso a Exhortación Apostólica é algo máis ca unha Encíclica papal e achégase ao que sería un Concilio.

No nº 23 da ChL defínese a tarefa específica dos laicos: “O campo propio da súa actividade evanxelizadora é o dilatado e complexo mundo da política, da realidade social, da economía; así como tamén da cultura, das ciencias e das artes, da vida internacional, dos órganos de comunicación social; e tamén doutras realidades particularmente abertas á evanxelización, coma o amor, a familia, a educación dos nenos e dos adolescentes, o traballo profesional, o sufrimento”.

Máis adiante, para que non haxa dúbida, especifica no nº 42 que os laicos de ningún modo poden abdicar da acción na ‘política’ porque aí xógase orgánica e institucionalmente o ben común. Os feitos de abuso de poder, corrupción… non xustifican abandonar o compromiso coa política do ben común.

Isto non é unha novidade na ensinanza da Igrexa, senón que xa estaba nas ensinanzas conciliares como se pode comprobar por exemplo en Lumen Gentium. 31.

Na exhortación ChL (nº.2) especifícanse dúas tentacións nas que ás veces caeron os laicos: “…a tentación de reservar un interese tan marcado polos servizos e as tarefas eclesiais, de tal modo que frecuentemente chegouse a unha práctica de abandono das súas responsabilidades específicas no mundo profesional, social, económico, cultural e político; e a tentación de lexitimar a indebida separación entre fe e vida, entre a acollida do Evanxeo e a acción concreta nas máis diversas realidades temporais e terreas.” Ás veces a caída nesas tentacións é inducida polos ministros ao seu servizo.

Referencias ás tentacións dos laicos para non exercer a súa tarefa específica laical tamén aparecen recollidas no Concilio na Gaudium Spes (nº 43), onde se alude á tentación de descoidar as tarefas temporais e de vivir unha vida relixiosa reducida a certos actos de culto e ao cumprimento de determinadas obrigas morais.

Debemos deducir entón que lles están vedadas ós laicos as tarefas intraeclesiais? Nada diso, pois eles son Igrexa. A mesma ChL no nº 23 expresa como se deben exercer as tarefas intraeclesiais, cousa que non deben esquecer os ministros que os acompañan para que non sexan ‘laicos clericalizados’: “Os diversos ministerios, oficios e funcións que os fieis laicos poden desempeñar lexitimamente na liturxia, na transmisión da fe e nas estruturas pastorais da Igrexa, deberán ser exercitados en conformidade coa súa específica vocación laical, distinta daquela dos sagrados ministros.”

Actualmente están convocados dous encontros laicais pola Conferencia Episcopal Española:

1- “So­bre o pa­pel da Igre­xa na so­cie­dade de­mo­crá­ti­ca”, no marco do 40 aniver­sa­rio da Cons­ti­tu­ción Es­pa­ño­la (3 e 4 ou­tu­bro 2018).

2- Un con­gre­so para tra­tar “o pa­pel e a reali­dade dos fieis laicos na vida so­cial e ecle­sial de España”, que terá unha fase pre­pa­ra­to­ria nas dis­tin­tas dio­ce­ses (no­vem­bro 2019).

Estes encontros teñen que servir para medrar en responsabilidade e non quedarse en “cousas bonitas”. Deben axudar a coñecer a realidade persoal e grupal, a ambiental e a institucional, así como para facer un discernimento e xuízo de cómo estamos e cara ónde camiñar, e finalmente para implicarse e comprometerse na acción transformadora persoal, grupal, ambiental e institucional.

Remato con estes dous interrogantes: Teñen claro os laicos cal é a súa vocación específica? Temos claro os presbíteros cal é a vocación específica dos laicos?

Antón Negro

Delegado Episcopal de Cáritas

Imaxe: cathopic

Afronto este tema desde a normativa e a ensinanza da Igrexa, non desde opinións persoais. Todo sociólogo sabe que todo grupo humano ten normas de comportamento explícitas ou implícitas. Eu son dos que as prefiren escritas, explícitas, porque así todos poden remitirse directamente a elas. Unha asociación cultural ou deportiva ten estatutos e regulamento de réxime interno. Así na Igrexa tamén existen normas que se recollen no Código de Dereito Canónico, que no nº 215 afirma:

“Os fieis teñen dereito a fundar e dirixir libremente asociacións para fins de caridade ou piedade, ou para fomentar a vocación cristiá no mundo; e tamén para reunirse para procurar en común eses mesmos fins”. Isto é de gran importancia para os laicos e a eles correspóndelles practicalo con responsabilidade e autonomía.

En 1991 a Conferencia Episcopal Española publicou o documento Os Cristiáns laicos, Igrexa no Mundo (C.L.I.M.) e de aí quero resaltar esta afirmación:

“Polo Bautismo os laicos son feitos fillos de Deus, membros de Cristo e do seu corpo que é a Igrexa; son consagrados coma templos do Espírito e participan da mesma misión de Xesucristo. Ao seu modo participan da triple función de Cristo, profética, sacerdotal e real, o que subliña a súa condición eclesial, a súa pertenza á Igrexa. Por iso, a “enteira Igrexa”, e cada unha das nosas Igrexas particulares non está plenamente constituída se, xunto aos bispos, sacerdotes e relixiosos, non existe un laicado adulto e corresponsable”. (nº 24)

Ante esta afirmación tan clara podemos preguntarnos: Está así constituída a nosa Igrexa? Hai ese laicado adulto e corresponsable? Queremos realmente que o haxa?

Convén recordar que na Conferencia Episcopal non se aproba e fai público ningún documento se non ten polo menos dous terzos de votos afirmativos dos seus membros. Por iso todo documento publicado ten o respaldo entre o 67 % e o 100 % dos bispos: unha clara maioría ou, no mellor dos casos, a unanimidade ou case unanimidade. Normalmente estase no segundo caso.

Pero é que ademais o documento remata cunha conclusión que a máis de un pode sorprender. Calquera pode comprobar que conclúe coas seguintes palabras: “A nova evanxelización farase, sobre todo, polos laicos, ou non se fará”. (nº 148).

Dito doutra maneira, se o peso e estilo de evanxelización non o levan os laicos nas nosas comunidades, non se está evanxelizando esta xeración. Ou, acaso non di iso o texto? Se revisamos a nosa situación ante esas afirmacións vemos que estamos moi lonxe do que a Conferencia Episcopal proclama. Quen subscribe de feito que a nova evanxelización farase polos laicos ou non se fará? Máis ben seguimos pensando que a evanxelización é cousa de bispos, cregos, relixiosos e monxas.

Ninguén a principios do século XX imaxinaba que na Igrexa española se puidese escribir o que se escribe a finais do século no C.L.I.M. en 1991. Mesmo hoxe nos resulta sorprendente a rotundidade das afirmacións que fan os bispos do noso país. Isto só ten a explicación se se cre que o Espírito Santo guía á Igrexa no seu maxisterio, aínda que logo moitos non lle fagamos caso na nosa vida cotiá.

Pero se miramos á Igrexa Católica no mundo temos datos que confirman este protagonismo dos laicos na evanxelización, pois en 1999 había 80.662 misioneiros laicos, 172.331 no 2003 e 368.520 no 2016, un incremento de 287.858 en 17 anos. En catequistas pásase de 2.449.659 en 1999 a 3.264.768 en 2016, cunha subida de 815.109.

No mesmo código de Dereito Canónico afírmase no nº  517.2:

“Se, pola escasez de sacerdotes, o Bispo diocesano considera que ha de encomendarse unha participación no exercicio da cura pastoral da parroquia a un diácono ou a outra persoa que non ten o carácter sacerdotal, ou a unha comunidade, designará a un sacerdote que, dotado das potestades propias do párroco, dirixa a actividade pastoral”.  Non son experto en dereito pero, non significa iso que un home ou muller laicos poden rexer unha parroquia? Creo que así hai que entendelo, sabendo que non poden exercer o ministerio do perdón, da Eucaristía… propios do ministerio sacerdotal.

Por iso penso que o que corresponde é aceptar estas ensinanzas e vivir conforme a elas. Que todos asumamos a corresponsabilidade que nos corresponda, e que non nos escudemos detrás dos fallos dos outros!

Antón Negro

Delegado Episcopal de Cáritas