De cando en vez rexorde o debate en torno ao lugar do relixioso no sociedade. Manifestacións sobre a privacidade do relixioso, os constantes intentos de apartar todo o que sexa manifestación relixiosa da vida pública, os ataques e ofensas frecuentes aos dogmas máis sagrados do cristianismo, o desprezo dalgúns cara á sagrada presenza da Igrexa no mundo da marxinalidade e a consideración da relixión como resto arcaico, son feitos innegables que as relixións e as Igrexas teñen que soportar con estoicismo e paciencia. Afírmase como evidente que as relixións son unha fase superada da historia humana, unha neurose infantil, un consolo para ignorantes e unha alienación da existencia real. Afirmacións claras coas que se quere dar a entender que crer non é razoable e que os crentes fomos privados da razón. Aquí temos, alambicada, a crítica moderna da relixión desde Feuerbach, Marx e Nietzsche ata Freud. Abundan fracasados e trasnoitados divulgadores e falsos intérpretes daqueles sabios pensadores.
Os gobernos van e veñen pero as persoas, que somos quen conformamos e constituímos as sociedades, permanecemos xeración tras xeración. Por iso as categorías fundamentais para pensar a sociedade e o lugar do fenómeno relixioso nela son a persoa e a liberdade. Negándose, non hai nin haberá nunca progreso. Elas sosteñen a cidadanía e a realidade transcendente do ser humano expresada de xeito positivo na realización relixiosa da existencia dentro da autonomía propia (laicidade positiva) ou reducíndoa exclusivamente á súa dimensión secular e temporal (laicismo destrutivo e negativo). Os dereitos dos cidadáns articúlanse na familia e nos grupos intermedios (institucións, asociacións, cabidos, confrarías, congregacións…). Neles exprésase e realizan as persoas quen a través desas articulacións, elixen e exercitan o seu destino fronte ao poder supremo do Estado, ante o cal o individuo illado é como gran invisible na engrenaxe xigante das superestruturas estatais. Desde o sentido común, os poderes deben recoñecer que hai logros definitivos na orde da liberdade, dos dereitos humanos, da ciencia e da conciencia, da moral, da ética de mínimos e máximos, detrás dos cales xa non se debería volver: ningunha política, relixión ou cultura poden negalos ou abrogalos. Ante as mareas de ambigüidades, complicidades e ocorrencias que queren atentar contra as estruturas da conciencia (a relixión non é unha fase da historia), é esencial definir e diferenciar Estado, sociedade e goberno. O primeiro somos os cidadáns quen expresamos de forma plural a nosa vontade, e a responsabilidade prioritaria dun goberno é o recoñecemento desa vontade da cidadanía. Observo, con frecuencia, pola realidade eclesial na que me toca vivir que unha tarefa pendente na nosa sociedade española é a necesaria clarificación entre ser cidadán e ser relixioso. A nosa sociedade é aínda maioritariamente católica tanto polo feito histórico do cristianismo como polo feito social e comunitario da cristiandade ou Igrexa. Crer ou non crer son dúas implantacións radicais e primarias da existencia humana que merecen respecto. Ningunha das dúas ten primacía ou plusvalía civil. Cando unha delas fai de xuíz que dicta á outra os seus deberes, exerce violencia persoal, social e institucional. Non é bo camiño cara á paz buscar sempre un culpable. Sería bo que quen se saben soamente fillos da razón ilustrada fagan tamén exame de conciencia.
Mario Vázquez Carballo
Vicario Xeral da Diocese
Imaxe: Cathopic
