Opinión

Cartas o artículos de opinión sobre temas de actualidad o de temática formativa

Preguntar é de humanos

O home é un animal curioso. En virtude da súa autoconsciencia e a súa racionalidade está “programado” para preguntar e preguntarse.

Que podo saber, que debo facer, que me cabe esperar… que é o home, As sempre presentes cuestións kantianas son, por extensión, as grandes preguntas da humanidade.

A metafísica, a moral, a mesma relixión son brazos da mesma cuestión: que é o home?

Se ben podemos afirmar a univeralidade destas preguntas, seguramente, non é tan doado atopar respostas unánimes ou mesmo consensuadas.

É máis, seguramente tamén, as respostas unívocas terán que ser tomadas con certa cautela. O grande filósofo e paradigma do pensamento cristián no medievo, San Tomé de Aquino, non podería ser máis claro cando afirmaba: -permítaseme a literalidade- Timeo hominen unius libri, é dicir, Temo ao home dun só libro. E é que a pluralidade, de ningún xeito ten necesariamente que estar reñida coa verdade, nin coa unidade… que non uniformidade.  Volvamos ás preguntas desde esta perspectiva plural, que non relativista.

Estas cuestións semellan unha especie de circuíto onde a reflexión da humanidade foi evoluíndo, zizzagueando e dando as máis plurais respostas. Unha especie de “eterno retorno” onde a chegada e o punto de partida, ás veces, conflúen nun mismo cruce de camiños.

Permítaseme avanzar que este panorama universal no espazo e no tempo, lévanos a pensar que o verdadeiramente importante vai radicar non nas respostas, senón nas propias preguntas. É máis, no propio acto e no xeito, sempre diverso, de preguntar.

Esta curiosidade humana, da que falabamos ao comezo, vai dirixida en varias direccións. Unha cuestión cara á orixe, cara á causa da existencia do home e do mundo… estamos no por que? Pero hai outra dirección, cara adiante, que ten que ver coa finalidade, estamos no para que? Entrambas dan corpo á grande e última pregunta humana, a do sentido.

O home pregunta porque non pode non preguntar. E as respostas  atopámolas na realidade, no propio home e no propio acto de cuestionar.

O home pregunta porque quere saber, porque quere comprenderse e comprender a realidade que o envolve, o ceo que o cobre e o horizonte que atisba.

Neste esforzo comprensivo humano entran en xogo as máis variadas disciplinas. E entran en xogo dende a propia formulación da pregunta. Se preguntamos polo como, as respostas virán principalmente da física, das ciencias experimentais… como funcionan as cousas. Pola contra, se preguntamos polo por que e o para que, as respostas virán do lado da metafísica, da ética, da teoloxía…

E é que hai que saber como preguntar para poder atopar a resposta máis axeitada.

En todo caso, e para ir concluíndo, as  tres dimensións do ser humano: a natural, a social e a trascendente fan do home un animal “en busca de sentido”, un ser aberto ao Absoluto, un cidadán capaz de, parafraseando a Ignacio Ellacuría, “facerse cargo da realidade, cargar coa realidade e encargarse da realidade”. Un comprender para transformar, dende a pluralidade, ancorado nunha tradición e tendendo pontes ao resto de perspectivas, e ao resto de libros. Quizás aí o sentido, seguro que aí a resposta.

Queque Bayo,

Profesor de Metafísica na UESD

Apúntome a Relixión

A educación relixiosa non se impón, proponse. Como tampouco se impoñen as crenzas nin se deben impoñer os modelos de educación aos propios pais. É a educación relixiosa unha educación transversal de modo que difícilmente se entenden as demais materias sen unha base cultural relixiosa. Non me explico como entender a historia de Europa e de España sen a mención das relixións e da Igrexa Católica. Nin a pintura, nin a arquitectura, nin a escultura, nin a música, nin a arte en xeral. Nin a lingua, nin a literatura, nin a ética, nin a bioética, por sinalar algunhas materias. Cónstame que en literatura, o gran libro dos libros, o número un no mundo, nin se cita; ignórase. Alumnos das nosas facultades non coñecen a Biblia. Nunhas recentes declaracións, o secretario xeral da Federación de Ensino do sindicato Comisións Obreiras, Francisco García, apuntaba e lamentaba o feito de que o número de alumnos inscritos en Relixión na Comunidade de Madrid crecera o 150%. E estes son os defensores das liberdades. A proposta da Igrexa en España e na maioría das escolas públicas dos países europeos regúlase desde a libre opción de pais e alumnos. De aí a demanda constante dun pacto de Estado para a educación en España de modo que a Conferencia Episcopal Española (en diante, CEE) en concurrencia e co acordo do Goberno estatal, sinale os horarios equiparables para a materia en todo o Estado, co fin de compasar o currículo coa necesaria carga horaria para un ensino adecuado da materia, e cumprir, de forma homoxénea, cos contidos curriculares, criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe fixados pola CEE. Esta, presentou, xa en abril, a campaña institucional para promover a inscrición dos alumnos na materia. Cada ano, os pais e alumnos, en España, expresan maioritariamente a súa opción pola materia de Relixión. Baixo o lema Apúntome a Relixión, a campaña diríxese por primeira vez aos adolescentes que xa non se inscriben en Relixión ou que nunca se apuntaron a esta materia. A perspectiva utilizada na citada campaña insiste na liberdade para elixir estes estudos, co lema Se o cuestionas todo, cuestiónate por que non ir a Relixión; pero parte da campaña tamén se dirixe cara aos pais, subliñando o seu dereito a elixir o modelo de educación dos seus fillos coa responsabilidade que iso implica (www.meapuntoareligión.com). A posibilidade de elixir ou non a clase de Relixión é un dereito constitucional básico, recollido así mesmo pola declaración universal dos dereitos humanos. A. González-Varas Ibáñez, acaba de publicar La enseñanza de la Religión en Europa. Este libro ten por obxecto a exposición das diferentes modalidades sobre o ensino relixioso nas escolas públicas dos países europeos, así como os criterios que mostraron sobre esta cuestión as organizacións internacionais, ademais de comprobar as expectativas de futuro que ofrecen neste campo. A inmensa maioría dos países do continente explican relixión nas escolas públicas, ben sexa de modo confesional, ou afrontándoo como un feito histórico ou cultural. Non estaría mal que tomasen nota os nosos políticos.

José Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral da Diocese

«A miña filla está a piques de morrer; ven impor sobre ela as túas mans, para que sande, e viva»

Xa chegou o verán. Tras un inverno difícil en todos os sentidos, por fin chegou o verán, polo menos a estación que coñecemos con este nome. Outra cousa será que o tempo veña a gusto de todos e que os nosos políticos nos dean unha tregua, aínda que só sexa para que descansemos un pouco a cabeza.

Todos poñemos moitas esperanzas no verán, para o que temos moitos plans, aínda que xa sabemos que non todos os poderemos realizar. Sabémolo ben: o home propón e Deus dispón, unhas veces con sorpresas boas e outras malas. Digo isto a raíz das palabras do evanxeo do vindeiro domingo que encabezan este artigo.

Cantas persoas terán nas súas mentes o mesmo pensamento que aquel xefe da sinagoga que acudiu a Xesús desesperado pola enfermidade da súa filla! Cantas situacións dolorosas prodúcense cada día e de todo tipo en calquera lugar do mundo! Cantos berros desesperados dirixidos a Deus!: enfermidades, dependencias, rupturas, exilios, pobreza, fame, inxustizas, violencia, roubos, atentados… tamén no verán.

Deixando ao carón os bos propósitos para o verán, necesitamos volver poñer os pés no chan e con esperanza firme non deixar de acudir a Xesucristo, que no medio dos nosos choros e alborotos sempre ten unha palabra para acougar a nosa alma: “Talitha qumi” (contigo falo, nena, érguete).

Deus non colle vacacións nin tampouco é un can que deixar nun refuxio para cando volvamos. Para unha vida auténtica necesitamos estar preto do Autor da Vida, e para unhas vacacións auténticas necesitamos levar connosco ao único capaz de poñer paz infinita no noso espírito («Vinde a min os que estades cansos e angustiado»).

 

Verán e festas

As festas dos santos e a Virxe María celébranse durante todo o ano, con máis ou menos solemnidade, pero celebración á fin e ao cabo. Con todo, agora no verán, todo é distinto, a iso axudan o bo tempo e os días grandes. É verdade que todas esas cousas condicionan o noso ánimo e tamén a forma de vivir a fe, pero iso non quere dicir que os santos que teñen o seu día nos meses de xullo, agosto e setembro, sexan distintos aos que celebran a súa festa nos outros meses do ano. En actitude distinta estamos nós, pero non os santos.

En calquera caso, as persoas debemos aproveitar cando as circunstancias son favorables. Isto serve tamén para as cousas de Deus e para as celebracións litúrxicas. Despois, como existe a comuñón dos santos, xa se encargarán “alá arriba” de distribuír todo entre todos da mellor posible.

Aí está o verán, non só para as festas, senón tamén para o descanso, a familia, a lectura e para Deus.

Miguel Ángel Álvarez

Párroco da Fonsagrada

Artigo orixinal

Liberdade, progreso e transcendencia

De cando en vez rexorde o debate en torno ao lugar do relixioso no sociedade. Manifestacións sobre a privacidade do relixioso, os constantes intentos de apartar todo o que sexa manifestación relixiosa da vida pública, os ataques e ofensas frecuentes aos dogmas máis sagrados do cristianismo, o desprezo dalgúns cara á sagrada presenza da Igrexa no mundo da marxinalidade e a consideración da relixión como resto arcaico, son feitos innegables que as relixións e as Igrexas teñen que soportar con estoicismo e paciencia. Afírmase como evidente que as relixións son unha fase superada da historia humana, unha neurose infantil, un consolo para ignorantes e unha alienación da existencia real. Afirmacións claras coas que se quere dar a entender que crer non é razoable e que os crentes fomos privados da razón. Aquí temos, alambicada, a crítica moderna da relixión desde Feuerbach, Marx e Nietzsche ata Freud. Abundan fracasados e trasnoitados divulgadores e falsos intérpretes daqueles sabios pensadores.

Os gobernos van e veñen pero as persoas, que somos quen conformamos e constituímos as sociedades, permanecemos xeración tras xeración. Por iso as categorías fundamentais para pensar a sociedade e o lugar do fenómeno relixioso nela son a persoa e a liberdade. Negándose, non hai nin haberá nunca progreso. Elas sosteñen a cidadanía e a realidade transcendente do ser humano expresada de xeito positivo na realización relixiosa da existencia dentro da autonomía propia (laicidade positiva) ou reducíndoa exclusivamente á súa dimensión secular e temporal (laicismo destrutivo e negativo). Os dereitos dos cidadáns articúlanse na familia e nos grupos intermedios (institucións, asociacións, cabidos, confrarías, congregacións…). Neles exprésase e realizan as persoas quen a través desas articulacións, elixen e exercitan o seu destino fronte ao poder supremo do Estado, ante o cal o individuo illado é como gran invisible na engrenaxe xigante das superestruturas estatais. Desde o sentido común, os poderes deben recoñecer que hai logros definitivos na orde da liberdade, dos dereitos humanos, da ciencia e da conciencia, da moral, da ética de mínimos e máximos, detrás dos cales xa non se debería volver: ningunha política, relixión ou cultura poden negalos ou abrogalos. Ante as mareas de ambigüidades, complicidades e ocorrencias que queren atentar contra as estruturas da conciencia (a relixión non é unha fase da historia), é esencial definir e diferenciar Estado, sociedade e goberno. O primeiro somos os cidadáns quen expresamos de forma plural a nosa vontade, e a responsabilidade prioritaria dun goberno é o recoñecemento desa vontade da cidadanía. Observo, con frecuencia, pola realidade eclesial na que me toca vivir que unha tarefa pendente na nosa sociedade española é a necesaria clarificación entre ser cidadán e ser relixioso. A nosa sociedade é aínda maioritariamente católica tanto polo feito histórico do cristianismo como polo feito social e comunitario da cristiandade ou Igrexa. Crer ou non crer son dúas implantacións radicais e primarias da existencia humana que merecen respecto. Ningunha das dúas ten primacía ou plusvalía civil. Cando unha delas fai de xuíz que dicta á outra os seus deberes, exerce violencia persoal, social e institucional. Non é bo camiño cara á paz buscar sempre un culpable. Sería bo que quen se saben soamente fillos da razón ilustrada fagan tamén exame de conciencia.

Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral da Diocese

Imaxe: Cathopic

Asignación tributaria ou imposto?

Ata o 30 de xuño está aberto o prazo para a declaración da renda. Os cidadáns estamos chamados a contribuír cos nosos impostos na construción dunha sociedade e dun mundo mellor. De todo o que tributamos tan só podemos elixir o destino concreto dun 0,70% que, marcando simultáneamente o correspondente X nos cadros da Igrexa Católica e doutros fins de interese social, pode converterse no 1,40%. Mesmo hai iniciativas para unha nova opción, con fins científicos. Do outro diñeiro non se nos pregunta. Por iso é bo recordar que este sistema non é un imposto, senón unha asignación tributaria; un modo de exercer a liberdade e a cidadanía que é plenamente legal e constitucional, que non vai contra ninguén e si a favor de moitos millóns de persoas desfavorecidas e marxinadas.

A asignación tributaria é un acto de liberdade cidadá que non obriga a ninguén a sumarse a ela. No caso de que os cadros quedasen baleiros sería Facenda quen decidiría distribuír esa porcentaxe. Non é un novo imposto, como algúns pensan ou malpensan, xa que non grava nin desgrava un céntimo máis ao contribuínte. E é bo recordar que o destino concreto que a Igrexa fai dos fondos que proveñen da asignación é para fins ministeriais, caritativos, culturais, sociais, misioneiros e solidarios, que tanto contribúen ao ben común e que tanto aforran aos cidadáns coa multiplicidade de servizos que a Igrexa realiza. Servizos que son maioritariamente solicitados, que pola súa demanda son un constante referendo sobre a Igrexa Católica quen, para a realización dos seus servizos e accións solidarias, non distingue nin pide carnet de raza, nin cor, nin relixión nin estamento social. Miles e miles de persoas, con independencia da súa nacionalidade ou confesión relixiosa, inmigrantes, xitanos, familias desestruturadas, parados, etc. son testemuñas, nas miles de parroquias, congregacións, organizacións, fundacións e oficinas de Cáritas ou de Mans Unidas estendidas por toda España, da veracidade destes servizos e da calidade e o bo trato no exercicio da caridade e da solidariedade.

Parece razoable e laudable recoñecer que a fe en Deus segue exercendo un rol importante nas nosas sociedades modernas pluralistas, e nós, os crentes, debemos afirmalo sen temor porque somos os coidadores e gardiáns duns fundamentos culturais interrelacionados co transcendente e con cosmovisións antropolóxicas nas que o sagrado constitúe un punto permanente de referencia.

A razón de ser do servizo público é o ben común. Laudable a acollida razoablemente política dos inmigrantes. Desde o punto de vista evanxélico, impecable. Como cidadáns debemos esixir aos políticos que non fagan políticas partidistas en detrimento do ben común. O exercicio da política non debe exercerse nunca para manterse no poder. Iso é unha traizón evidente á confianza da cidadanía e a negación da honradez e da ética.

Como cristiáns, nestes momentos, a nosa xenerosidade, sensibilidade e responsabilidade esíxennos compromiso, superación de silencios improductivos, accións claras de compromiso socio-político cara aos máis pobres, defensa do medio ambiente, dunha educación para todos e dunha fe que se fai política, máis visible, máis testimonial e máis xenerosa. Marcar o X poida que sexa unha pinga no mar, pero é unha pequena boa acción para exercer tamén a política e o compromiso na vida pública.

Mario Vázquez Carballo

Vicario Xeral da Diocese

A %d blogueros les gusta esto: